صفحه ۳۶۷

در پاسخ او گفته می‎شود:

اولا - علم داشتن حضرت علی (ع) به کشته شدن خود را - چنانکه اندکی پیش ذکر شد - ابن ابی الحدید نیز تأیید کرده است و منحصر به شیعه نمی باشد.شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 7، ص 47 و 48.

ثانیا - پیامبران و اوصیای آنان نیز مادامی که در بین مردم عادی زندگی می‎کنند مکلف به ظاهر می‎باشند، مگر در موارد خاص و استثنائی که نیاز به امری غیرعادی و یا معجزه باشد. و پیامبران نیز فقط در هنگام ضرورت دست به معجزه می‎زدند. و چون وظیفه اصلی آنان هدایت می‎باشد و هدایت مربوط به عامه مردم است، لذا اگر برخلاف علل و اسباب ظاهری انجام شود نظم بشری جامعه به هم می‎خورد و سنت الهی چنین نیست. بنابراین علوم پیامبر(ص) و ائمه (ع) نسبت به موضوعاتی که از غیر مسیر عادی پیدا می‎کنند تکلیف ظاهری آنان را تغییر نمی دهد.

اشکال جبر و پاسخ آن

مرحوم علامه طباطبایی در رساله ای که در رابطه با علم امام نوشته اند به اشکال جبر و پاسخ آن اشاره کرده و می‎گویند:

"ممکن است کسی تصور کند که علم قطعی به حوادث قطعی غیرقابل تغییر، مستلزم جبر است؛ مثلا اگر فرض شود که امام علم داشته باشد که فلان شخص در فلان وقت و فلان مکان با

ناوبری کتاب