آیت‌الله منتظری

آیا همه انسانها می‎توانند مخاطب مستقیم خداوند باشند؟

نویسنده پس از اینکه شبهات خود را در دو محور مذکور - یعنی اصل وقوع معجزه و امکان پی بردن به آن، و نیز دلالت معجزه بر صدق مدعی نبوت - به پایان می‎برد، در یک جمع بندی می‎گوید:

"به نظر می‎رسد که راهی مطمئن و قطعی برای پی بردن به واقعیت و صدق مدعای افرادی که ادعای پیامبری می‎کنند، وجود ندارد. اگر خداوند می‎خواست پیامبرانی به سوی بشر بفرستد، لاجرم راهی برای حل این مسأله قرار می‎داد، ولی گویی چنین راهی وجود ندارد. پس (حداقل به احتمال قوی) ارسال رسل واقعیت ندارد. من برای تقویت مدعای خودم، این پرسش را مطرح می‎کنم که: اگر خداوند می‎خواست انسان ها را به راهی خاص هدایت کند، آیا بهتر و حکیمانه تر نبود با همه انسانها (در حد توان و ظرفیت آنها) ارتباط برقرار می‎کرد و همان گونه که پیامبران را (بنا به فرض) مورد عنایت و توجه و تربیت خاص خود قرار داد، با دیگران نیز همین گونه رفتار می‎کرد؟ آیا این روش، ضمن این که عادلانه تر و حکیمانه تر بود، موفق تر از آب در نمی آمد؟."

در پاسخ به آخرین شبهه نویسنده دو نکته یادآوری می‎شود:

1 - راهی که خداوند برای اثبات نبوت پیامبران قرار داده است همان راهی است که برای اثبات وجود و صفات خودش قرار داده است؛ و آن، همان راه عقل و دلیل متکی بر آن می‎باشد. بدیهی است نمی توان وجود