صفحه ۷۰

دادن قدرت معجزه به مدعی دروغین نبوت" که موجب گمراهی مردم می‎شود. و دیگری "محال بودن صدور امر قبیح از خدای حکیم و عادل". البته اگر برای کسی اصل وجود خداوند یا حکمت و عدالت او ثابت نشده و به آن ایمان نداشته باشد، دلیل مذکور کارایی ندارد؛ بنابراین دلیل مذکور - که یک دلیل عقلی و منطقی است - نه مصادره به مطلوب و دور است، و نه از قبیل لقمه را از پشت سر بر دهان گذاشتن می‎باشد.

تأثیر کارهای شگفت انگیز در نوع مردم

اما نویسنده در مورد حالت دوم که فرض کرده است، می‎گوید:

2 - "اگر گرایش و ایمان مردم به مدعی نبوت (پس از دیدن معجزه) ناشی از تاثیرات روانشناختی ای باشد که دیدن معجزه بر روح و روان آنها گذاشته است، برهان مورد بحث ناتمام از آب درمی آید. زیرا همان طور که پیش از این توضیح دادم، می‎توان گفت: که با وجود قوه عقل و اندیشه در انسان، چنانکه مدعی دروغین نبوت با انجام معجزه موجب فریب خوردن و گمراه شدن عده ای از مردم شود، مسئولیت این گمراهی به عهده خدا نیست و بنابراین محذور عقلی پیش نمی آید و حکمت خدا زیر سؤال نمی رود."

پاسخ این بخش از سخنان نویسنده از آنچه اندکی پیش درباره حقیقت معجزه و امتناع صدور آن از شخص دروغگو و بر فرض امکان آن منافات داشتن آن با حکمت خداوند گفته شد روشن می‎گردد.

ناوبری کتاب