صفحه ۴۲

و اگر مقصود مستشکل، عدم ارزش علمی چنین اطمینانی است - از آن جهت که نمی توان مطابقت آن را با واقع به طور برهانی و قطعی ثابت نمود، زیرا ممکن است اطمینان و اعتماد مردم همگی از نوع جهل مرکب بوده و در خطا باشند و شخص فریبکار را پیامبر پنداشته باشند - در پاسخ او گفته می‎شود: بلی، ممکن است اطمینان و اعتماد مردم از روی خطا و جهل مرکب باشد و شخص فریبکار را پیامبر بپندارند؛ اما دلیل صحت ادعای مدعی پیامبری و معجزه او اطمینان مردم نیست، بلکه مطابقت دعوت آن پیامبر و معارف القائی او با عقل و فطرت مردم است. شخص فریبکار و اهل نیرنگ هیچ گاه یک عمر مردم را به عدالت و صداقت و حقیقت و پرهیز از نیرنگ و دروغ و خیانت و سایر اخلاق و اعمال فاسده و توجه به ارزشهای انسانی و فطری دعوت نمی کند. بلی ممکن است یک فریبکار برای مدتی شعارهای خوبی دهد و مردم را دور خود جمع کند، اما برای مدت طولانی نمی تواند چنین کند. تطابق قول و عمل مدعی واقعی نبوت و معارف و دعوت او با عقل و فطرت الهی انسانها بهترین دلیل آن است که او در ادعای نبوت و ارتباط با خدا و معجزه بودن معجزاتش صادق است، زیرا به حکم عقل محال است عملی خارق العاده و غیرطبیعی - که جز با ارتباط با خداوند انجام نمی شود - به دست شخص فریبکار و اهل نیرنگ انجام شود.

ناوبری کتاب