ولی ملکات علمی و تواناییهای افراد خود به خود قابل نقل و انتقال و طبعا قیمت و ارزش گذاری اقتصادی نیست. البته آسیب رسانی به آن بخش از آثار ملکات و تواناییها و منافع آن که عینیت پیدا کرده مانند طرحهای ارائه شده یا صنعت و کاری که از آنها تراوش نموده و مانند آن که عرفا خسارت به شمار میرود عقلا و نیز به مقتضای نفی ضرر و زیان در شریعت اسلامی باید جبران شود؛ ولی آثار ملکه علمی و توانایی که عینیت پیدا ننموده و درحقیقت منفعت نمی باشد بلکه عرفا عدم نفع و سود محسوب میشود از نظر عقلا و شرع، جبران آن لازم نیست بلکه تعبیر به جبران هم نسبت به آنها خالی از مسامحه نمی باشد.
به هرحال آنچه گفته شد مروری اجمالی بر عناوین کلی مورد سؤال بود که باید درباره آنها و نیز جزئیات آنها نفیا و اثباتا اندیشه بیشتری نمود. امید است برگزاری همایش فعلی و مانند آن، زمینه تحقیقات وسیع علمی و فقهی را فراهم نموده و محققان و فقیهان را به عرصه کنکاش و تحقیق بیشتر بکشاند.
ان شاءالله موفق باشید.
والسلام علیکم و رحمة الله.
.jpg)
