آیت‌الله منتظری

جراحات ناچیز که دیه آن کم است، اجر طبیب نیز ذکر شده، اشاره به همین مطلب باشد.وسائل الشیعة، ابواب العاقلة، باب 5. علاوه بر اینکه نفی ضرر و زیان در شریعت اسلام مقتضی ضمانت هرگونه خسارتی است که بر دیگران وارد می‎آید، چنان که در روایتی که جمیل بن دراج به واسطه بعضی از اصحاب امامیه از امام باقر(ع) یا امام صادق (ع) نقل نموده، درباره کسی که دست دیگری را شکسته است ولی دست او سالم و خوب شده است آمده است: "لیس فی هذا قصاص ولکن یعطی الارش".همان، ابواب قصاص الطرف، باب 14، حدیث 1. یا در روایت دیگری با همین طریق، درباره دندان بچه ای که کسی آن را شکسته ولی مجددا روئیده، آمده است: "لیس علیه قصاص و علیه الارش".همان، حدیث 2. مقصود از "ارش" در هر دو مورد جبران خسارت و تفاوت ارزش دو حالت است. در صحیحه ابی عبیده نیز آمده است: "لا یبطل حق امری مسلم"همان، ابواب قصاص النفس، باب 35، حدیث 1. حق شخص مسلمان نباید تضییع شود. بدیهی است حق عنوانی فراگیر بوده و شامل سلامتی، عدم رنج و درد و حتی عرض و آبرو و مطلق حقوق مادی و معنوی مسلمان می‎شود و تضییع آنها حرام است، و باید تدارک گردد.

و اگر کشتن فردی سبب تام برای ورود ضرر و خساراتی بر افراد دیگر باشد، می‎توان گفت: جبران آن خسارات نیز لازم است، زیرا