آیت‌الله منتظری

[بررسی مستند قول مشهور و اشکالات آن ]

اگر مستند مشهور فقها که قائل به تخییر هستند روایات مذکوره باشد، دو اشکال مهم در آن وجود دارد:

1 - اشکال اول اینکه در اکثر روایات مذکوره، اصل در دیه را صد شتر قرار داده بود و سایر انواع آن به عنوان قیمت یا عوض صد شتر ذکر شده است؛ مانند روایات دسته دوم و روایت ابوبصیر در دسته چهارم و نیز دسته پنجم و دسته هفتم.

و دسته اول روایات فقط صد شتر را دیه قرار داده بود، آن هم به عنوان سنت عبدالمطلب که پیامبر(ص) آن را در اسلام مقرر و امضا نمود، که ظهور آن در اصل بودن صد شتر قابل انکار نیست. بنابراین ذکر سایر انواع به عنوان قیمت و بدل صدشتر برای تسهیل امر بر مکلفین می‎باشد.

2 - اشکال دوم اینکه لازمه فهم تخییر از روایات فوق و اصل بودن همه آنها این است که قاتل در انتخاب هرکدام در هر زمان مخیر باشد، پس در زمان یا مکانی که اختلاف فاحش در قیمت انواع شش گانه وجود دارد در صورتی که قاتل بتواند کمترین را انتخاب نماید، علاوه بر اینکه تشریع سایر انواع لغو می‎باشد ضرر معتنابهی به مجنی علیه وارد می‎شود و بدیهی است که هر کس جز فرد نادر کمترین را انتخاب می‎کند و فلسفه تشریع دیه به کلی فراموش می‎شود و موجب تنازع مجدد نیز می‎باشد.