آیت‌الله منتظری

مسأله ششم: آیا احیا موجب مالکیت رقبه زمین است ؟

آیا احیا در زمین موات موجب مالکیت رقبه زمین توسط احیا کننده است به گونه ای که از ملک امام به طور کلی خارج گردد، یا احیا تنها موجب احقیت احیا کننده است و تنها استفاده از آن ویژه اوست و کسی نمی تواند مزاحم او شود، مانند آنچه در سنگچین گفته شد، و از ملکیت امام به طور کلی خارج نشده است، و به تعبیر دیگر می‎توان گفت: او مالک حیثیت احیا و آثار آن است بدون آنکه مالک رقبه آن باشد، و امام می‎تواند برای استفاده از آن شرطهایی را بگذارد یا مالیاتی از او بگیرد، یا اینکه در این مورد بین مسلمان و کافر تفصیل قایل شویم، همانگونه که در تذکره آمده است که برای مسلمان ملکیت حاصل می‎شود ولی برای کافر جز اولویت نیست ؟ در مسأله وجوه بلکه اقوالی است. ظاهر "لام" در "فهی له" که در بیشتر روایات باب آمده این است که ملک وی می‎شود، زیرا لام هرچند برای مطلق اختصاص وضع شده است، و لکن اختصاص تام همان ملکیت است. خلاصه کلام اینکه: فرق است بین "مطلق اختصاص" و "اختصاص مطلق" اول اعم است و دوم منصرف به خصوص ملکیت تامه می‎شود، و همین معنا چنانکه گفته شده بین فقهای اصحاب امامیه و بلکه بین فقهای فریقین مشهور است که برای کسی که سخنان آنان را در این باب و دیگر بابها مانند بیع و وقف مورد پژوهش قرار دهد روشن می‎گردد، زیرا خرید و فروش و وقف تنها در ملک امکانپذیر است.

[ سخنان فقها در مسأله ]

1 - ولی شیخ در تهذیب پس از ذکر اباحه اراضی خراج و اراضی انفال در زمان غیبت می‎نویسد: "اگر گوینده ای بگوید: همه آنچه شما ذکر کرده اید دلالت بر اباحه تصرف برای