آیت‌الله منتظری

و مؤید همین برداشت است که اگر شخصی زمین را دیوار کشی کرد، عرف یا می‎گوید آن را احیا کرده است یا چنین قضاوتی ندارد و نمی روند از احیا کننده بپرسند که آیا او قصد داشته یا نداشته و اگر داشته به چه قصدی بوده، آیا بارانداز می‎خواسته بسازد یا خانه. بر این اساس ملاک درصدق احیا آمادگی زمین است برای بهره وری در یکی از امور متعارفی که زمین را قابل بهره برداری می‎کند. و در اینجا نکته ای است شایان توجه. نکته دوم: مفهوم سنگچین (تحجیر) و احکام آن. نظر مشهور فقها این است که احیا موجب ملکیت است و سنگچین موجب اولویت.

[در این رابطه سخن برخی از فقها را از نظر می‎گذرانیم:]

1 - در مبسوط آمده است: "اگر سلطان قطعه زمین مواتی را به کسی واگذار کرد وی از دیگران بدان زمین سزاوارتر است بدون هیچ اختلاف، و نیز اگر کسی قطعه زمین مواتی را سنگچین کرد. و سنگچین اثر گذاری بر زمین است به اندازه ای که به حد احیا نرسد، مثل اینکه در آن مرزی ایجاد کند یا بر آن دیوار کشی کند و کارهایی از این قبیل، که در این صورت وی از دیگران سزوارتر است و واگذاری سلطان نیز به منزله سنگچین است."مغنی ‏178/6.

2 - پیش از این از شرایع درباره شرایط احیا خواندیم: "پنجم: اینکه کسی با سنگچین بروی پیشی نگرفته باشد، زیرا سنگچین مفید اولویت است نه ملکیت رقبه اگر چه با آن مالک تصرف می‎گردد. حتی اگر مهاجمی به قصد احیاء برای تصرف زمین سنگچین شده وی اقدام کرد می‎تواند وی را از آن کار باز دارد و اگر به زور آنجا را تصرف کرد و آبادش کرد مالک آن نمی شود."تذکره ‏413/2.