آیت‌الله منتظری

مالک زمینهای آباد مالک حریم زمین نیز می‎شود یا اینکه تنها اولی واحق از دیگران است ؟ برخی گفته اند: همانگونه که مالک ملک است مالک حریم نیز هست، و درست ترین نظر،نظر شافعی است، زیرا آن مکانی است که با احیا مستحق آن شده، پس مثل زمین آباد شده مالک آن نیز می‎شود، و در این مورد معنای ملک صادق است چون همراه با ملک آباد شده قابل خرید و فروش است، و چون دیگری نمی تواند آن را احیا کند و یا در آن رفت و آمد کند و نیز بخاطر اینکه در ملکی که راه آن مشترک است حق شفعه ثابت است [با اینکه ملکیت آن ملک مشترک نیست ]. و برخی گفته اند حریم به ملکیت در نمی آید، زیرا ملکیت با احیا حاصل می‎شود و در این حریم احیا صورت نگرفته است؛ ولی این سخن پسندیده ای نیست و هر دو مقدمه استدلال مخدوش است، زیرا ملکیت فقط به احیا نیست همانند حیاط خانه که همواره با ساختمان خانه به ملکیت در می‎آید اگر چه در محوطه حیاط احیایی صورت نگرفته است، و چون احیا به این است، گاهی چیزی را آباد می‎کند و گاهی آن را تابع زمین آباد شده قرار می‎دهد.

3 - اینکه شارع مقدس آن مکان را جایگاه عبادت قرار نداده باشد، مانند سرزمین "عرفه" "منی" و "مشعر" که اگر ملکیت آن را جایز بدانیم لازمه آن این است که این غرض و هدف از دست برود و با این مصلحت [عبادتگاه بودن ] منافات دارد. و برای شافعی دو نظر است که آیا زمینهای "عرفه" مانند دیگر زمینها به ملکیت در می‎آید یا نه ؟ از آن جهت که حق وقوف در آن برای همه وجود دارد و بنابر اینکه قائل به ملکیت شویم در اینکه آیا حق وقوف در بخشی که به ملکیت در آمده باقی است یا نه دو نظر است.

4 - کسی پیش از وی آن را سنگچین نکرده باشد. زیرا در نزد ما سنگچین ملکیت نمی آورد، بلکه تنها مفید احقیت و اولویت است، و در احیاء موات سنگچین کننده شروع کننده است تا هنگامی که آن را به پایان نبرده است. و برخی از