صفحه ۴۱۹

دلیل انسداد:(اصطلاح اصولی)یکی از مباحث مهم اصول، بحث دلیل انسداد است در باب ادله عقلیه آمده است که آیا در زمان غیبت راه و طریق علم به احکام منسد است یا مفتوح، عده ای از اصولیان بر آنند که راه علم منسد است و بدین جهت واجب است به ظن و شک و وهم عمل کنیم و ادله آنها این است که اولا مامکلف به احکامی می‎باشیم و مانند مجانین و بهائم بلاحکم نمی باشیم و ثانیا ترک احکام و اهمال آنها جایز نیست و ثالثا قرآن و اخبار متواتره که مفید علمند تمام احکام را بیان نمی کند پس باید به ظن عمل نمائیم و اگر وافی نبود به شک و اگر نبود به و هم و این مسئله یعنی حجیت ظن منوط به تمامیت دلیل انسداد است و اگر گفته شود احکام ما بوسیله اخبار متواتره و محفوف بقرائن علمی ثابت می‎شود و دلیل انسداد مردود شناخته شد، ظن حجت نیست.

(فرهنگ معارف اسلامی ج 2 ص 404)

دلیل لبی: دلیل غیر لفظی را گویند، مانند اجماع، عقل، سیره و ضرورت. دلیل لبی: اعم از دلیل عقلی است، یعنی دلیل لبی هم شامل جایی می‎شود که دلیل عقل. از امور عقلی ضروری (بدیهی) باشد، و هم شامل جایی می‎شود که دلیل عقل، از امور عقلی نظری یا اجماع باشد، ولی دلیل عقلی شامل ضروریات نمی شود.

(فرهنگ اصطلاحات اصول - ص 329)

دلالت: در علم منطق دلالت به سه نوع تقسیم شده است. 1 - دلالت مطابقت آنجا که یک لفظ به تمام معنی و مفهوم موضوع خود دلالت کند. 2 - دلالت تضمن آنجا که لفظ به قسمتی از معنای موضوع خود دلالت کند. 3 - دلالت التزام آنجا که لفظ به مفهومی که لازمه موضوع خود است دلالت کند نظیر آیه شریفه "عهد من به ستمکاران نمی رسد" که لازمه مفهوم آن ضرورت مبارزه با کسانی است که بر خلاف مقررات الهی و براساس ستم بر مردم حکومت می‎کنند.

( مبانی ج 2 ص 390)

دولت جائر: یعنی سلطنت و حکومتی که بر پایه ظلم و ستم باشد، و از

ناوبری کتاب