صفحه ۳۳۴

برگمار تا کارهایشان را به تو گزارش دهند. سپس در مورد آنان به گونه ای رفتار کن که زمانی که خدا را دیدار می‎کنی معذور باشی؛ زیرا این دسته از مردم به عدل و انصاف نیازمندتر از دسته های دیگر می‎باشند. و در مورد ادای حق همگان به گونه ای عمل کن که در پیشگاه خداوند معذور باشی."

12 - حق دیدار خصوصی و بدون حاجب با حاکمان؛ وی با تأکید بر این نکته که: "حاکمیت موظف است ترتیبی دهد تا هرکس (اعم از موافق ومخالف) کاری و حاجتی یا نظری با یکی از حکام داشته باشد در هرمرتبه و درجه ای باشد بتواند به صورت حضوری و شخصی در یک دیدار خصوصی و بدون حاجب و مانع و یا ترس، حاجت و یا نظر خود را به حاکمیت برساند و از این جهت امنیت و آسایش داشته باشد، و موجب پیدایش عوارض منفی برای او نگردد"،ابراهیم بن محمد الثقفی، الغارات، ج 1، ص 335 و 371؛ احمد بن یحیی بن جابر البلاذری، انساب الاشراف، ج 2، ص 359؛ ابن ابی شیبة، المصنف، ج 15، ص 327. به نامه امام علی (ع) به مالک استناد می‎کند که می‎فرماید: "و اجعل لذوی الحاجات منک قسما تفرغ لهم فیه لله الذی خلقک، و تقعد عنهم جندک و اعوانک من احراسک و شرطک حتی یکلمک متکلمهم غیر متتعتع؛ فانی سمعت رسول الله (ص) یقول فی غیر موطن: لن تقدس امة لا یؤخذ للضعیف فیها حقه من القوی غیر متتعتع."سید رضی، نهج البلاغه، حکمت 19 و 52؛ الامدی، الغرر و الدرر، احادیث 924، 2112، 4792، 5342، 5685؛ ابوجعفر الصدوق، الخصال، ج 2، ص 567؛ محمد بن یعقوب کلینی، الکافی، ج 2، ص 108.

"قسمتی از وقت و نیروی خود را برای نیازمندان اختصاص ده و جلسه های عمومی با ایشان بگذار و در آن برای خدایی که تو را آفریده است تواضع کن، و یاران خود از نگهبانان و پاسبانانت را از ایشان دورساز تا هرکس از آن نیازمندان که سخنی دارد، بدون ترس و نگرانی بگوید. زیرا من از پیامبر خدا - که درود و سلام خداوند بر او و خاندانش باد - بارها شنیدم که می‎فرمود: امتی که در میان آنان حق ضعیف بدون درنگ واهمه از قوی گرفته نشود، هرگز رستگار نخواهد شد."

ناوبری کتاب