نسبت به اصلاح یا تغییر برنامه های نظام اقدام عملی و سیاسی نماید. در این موارد موافق و مخالف باید از حقوق و آزادی های برابر برخوردار باشند. بر این اساس است که در حکومت مردم سالار دینی با عنوان مهم: "حقوق مخالف سیاسی" روبرو میشویم که بدون پرداختن به آن، سخن گفتن از مردم سالاری شعاری بیش نخواهد بود.
حقوق مخالفان سیاسی
از نگاه آیت الله منتظری، "مخالف سیاسی" اعم است از کسی که اصل نظام و حاکمیت دینی را قبول دارد ولی به شیوه و سیاست حاکمان انتقاد دارد، یا کسی که اصل نظام و حاکمیت دینی یا ساختار سیاسی نظام و یا صلاحیت حاکمان را قبول نداشته باشد. همچنین حقوق مخالف سیاسی اختصاص به مسلمان ندارد و شامل آنان - اعم از شیعه و سنی - و غیرمسلمانان میگردد.همان، ص 462، "پاسخ به پرسش های حجة الاسلام دکتر کدیور"، 1380/4/23.
به اعتقاد ایشان، مخالفان سیاسی در حکومت دینی دارای چهارده حق میباشند که این حقوق مستفاد از آیات صریح قرآن و روایات پیشوایان دین و سیره آن بزرگواران است:
1 - اولین حق که نسبت به موافق و مخالف یکسان میباشد، "حق آزادی بیان و اظهارنظر سیاسی" است. این حق در مورد مخالف سیاسی میتواند در راستای اصلاح برنامه های سیاسی حاکمیت و نصیحت حاکمان، یا اصلاح ساختار سیاسی نظام، و یا تغییر نظام سیاسی جلوه نماید.همان.
ایشان برای مشروعیت این حق، به فرازهایی از خطابه های امام علی (ع) استناد میکنند، که از آن جمله است: "ای مردمان ! بدانید که مرا بر شما حقی است و شما را بر من حقی؛... و اما حق من بر شما آن است که به بیعت خود با من پایبند باشید و در مشهد و مغیب مرا نصیحت نمایید."همان، ص 462 و 463.
.jpg)
