صورت حاکم در مقابل مردم یا نمایندگان آنان (خبرگان) پاسخگو است.همو، دیدگاه ها، ص 256. حاکم و سایر متصدیان نظام اسلامی پس از انتخاب از سوی مردم، موظف اند در اداره جامعه از استبداد رأی و دیکتاتوری پرهیز نمایند و اعمال حاکمیتشان بر اساس مشورت و تبادل نظر باشد. و اگرچه پس از مشورت، تشخیص آنان ملاک است و آنان مسئول اعمال خود میباشند، اما در قانون اساسی - به عنوان شرط ضمن عقد - میتوان مسئولان را موظف به تبعیت از نظر مشورتی کارشناسان نمود.همو، دراسات فی ولایة الفقیه، ج 1، ص 576؛ دیدگاه ها، ص 56 و 256. و به طور کلی بنابر نظریه انتخاب، در موارد غیر منصوص با روش عقلایی میتوان به رأی اکثریت مراجعه نمود؛ بنابراین شکل حکومت، نحوه انتخاب، ویژگی ها و شرایط انتخاب کنندگان و چگونگی اجرای آن، به عقلا واگذار شده است؛ و این گونه امور در شرایط مختلف زمانی متفاوت است.همو، دراسات فی ولایة الفقیه، ج 1، ص 576؛ دیدگاه ها، ص 256.
ج - نظارت بر حاکمیت
سومین مظهر مشارکت مردم در حکومت اسلامی، نظارت آنان بر حاکمیت است. در یک حکومت مردم سالار، علاوه بر آن که مردم در نوع نظام حاکم و انتخاب حاکمان نقش مؤثر دارند، نظارت آنان بر اعمال حاکمیت نیز تعریف و تضمین شده است. این امر مستلزم شناسایی آزادی بیان و آزادی های سیاسی در جامعه اسلامی است.
آیت الله منتظری در این زمینه به حکومت رسول اکرم (ص) اشاره میکنند که علیرغم عصمت آن حضرت از گناه و اشتباه، خداوند خطاب به آن حضرت میفرماید: (وشاورهم فی الامر) همو، دیدگاه ها، ص 56، 61، 143، 243، 256، 294، 307، 471، 517، 577، 598. "در امر حکومت با آنان مشورت نما." [در جای
.jpg)
