صفحه ۳۰۲

هرچند در برخی از آنها به امام جماعت تصریح شده است،پاسخ به سؤال محسن کدیور، ‏1381/8/20. ولی اولا در برخی از آنها مطلق است، و ثانیا هنگامی که در امام جماعت به رضایت قوم اهمیت داده شده طبعا در امام مطلق که در همه شئون می‎خواهند از او پیروی کنند بیشتر اهمیت دارد."محمد بن جریر طبری، تاریخ طبری، ج 6، ص 3066؛ ابن اثیر، الکامل، ج 3، ص 193؛ و نیز، ر.ک : حسینعلی منتظری، دراسات فی ولایة الفقیه، ج 1، ص 503 - 501. آیت الله منتظری در قسمتی دیگر از پاسخ خود، مسأله دوم مطرح شده از سوی ابن فهد حلی را قابل خدشه می‎داند. فرض مسأله دوم موردی نادرالوقوع است که در آن فرض شده است که مردم نسبت به تعیین حاکم خود بی تفاوت شده و در نتیجه جامعه دچار هرج و مرج، و جان و مال و ناموس مردم در معرض خطر قرار گرفته باشد، و در این فرض تصویر شده است که عده ای بتوانند - هرچند بدون رضایت مردم - نظم را در جامعه ایجاد و حکومتی عادلانه برقرار نمایند؛ در این فرض بسیار نادر، مرحوم ابن فهد حلی ترک تصدی حکومت بر این عده را سزاوارتر دانسته است؛ اما آیت الله منتظری در این فرض معتقد است: "به حکم عقل مستفاد از مذاق شرع واجب است که به مقدار لزوم و ضرورت به حسب شرایط زمانی و مکانی کسانی که قادرند متصدی امر حاکمیت گردند. آقایان در مثل امور صغار و مجانین و غیاب، تصدی من به الکفایة را لازم می‎دانند و می‎گویند می‎دانیم شرع به ترک آنها راضی نیست؛ آیا این گونه امور جزئی را شرع به اهمال آنها راضی نیست ولی در امور مهمه عامه ضروریه، ترک تصدی آنها اولی است ؟!... ضمنا شتم هیچ گاه در حکومت محتاج الیه نمی باشد. و در موارد تزاحم ملاکات و احکام، به حکم عقل اهم بر مهم مقدم است."شیخ حر عاملی، وسائل الشیعة، باب 1 از ابواب مقدمة العبادات، حدیث 1. بنابراین از مجموع نظریات ایشان می‎توان نتیجه گیری کرد که اصل اولی در

ناوبری کتاب