آیت‌الله منتظری

افراد بلکه از باب "امر به معروف و نهی از منکر" و "النصیحة لائمة المسلمین" وظیفه آنان می‎باشد؛ و بر این اساس افراد می‎توانند در قالب احزاب سیاسی متشکل شوند و یا در مطبوعات مستقل از حاکمیت، در این جهت فعالیت نمایند. و به طور کلی همه انسان ها در گفتار و کردار و نوشتار آزادند؛ و این آزادی تنها در جایی محدود می‎شود که با حقوق خداوند یا حقوق مردم در تعارض قرار گیرد.همو، دراسات فی ولایة الفقیه، ج 2، ص 25 و 26؛ دیدگاه ها، ص 37 و 38، "ولایت فقیه و قانون اساسی"، ‏1377/4/7.

15 - شکل حکومت بنابر نظریه انتخاب، انعطاف پذیر و مبتنی بر "مردم سالاری دینی" است؛ برخلاف نظریه نصب که شکل حکومت در آن غیر قابل انعطاف و مبتنی بر "یکه سالاری" بود. تقید به قانون اساسی به عنوان شرط ضمن عقد، قابلیت انعطاف فراوانی برای نظریه نخب ایجاد کرده است. "با پذیرش این که شکل حکومت، نحوه انتخاب، و اداره جامعه، امور عقلایی هستند و در شرایط مختلف زمانی و مکانی تغییر می‎کنند و می‎توان در قانون اساسی از تجربه بشری اداره کشور (به شرط عدم معارضه با شرع انور) سود جست، این نظریه را قادر به اداره جامعه مدنی با رعایت ضوابط اسلامی می‎سازد."همو، دراسات فی ولایة الفقیه، ج 2، ص 37 - 31؛ دیدگاه ها، ص 164، 165، 275، 276، 284، 578، 595 و 598.

شکل های مطلوب حکومتی از دیدگاه آیت الله منتظری

در صفحات پیشین، ویژگی های حکومت دینی از نگاه نظریه "نصب" و "نخب" بیان گردید؛ و از آنجا که آیت الله منتظری قائل به نظریه نخب، بلکه نظریه پرداز این قرائت از حکومت دینی می‎باشند، طبعا شکل حکومت دینی از دیدگاه ایشان منطبق بر ویژگی هایی است که برای نظریه انتخاب بیان کردیم. اما همان گونه که قبلا اشاره شد، نظریه انتخاب به این علت که:

1 - مبنای مشروعیت حکومت در زمان غیبت را - علاوه بر شرع - انتخاب مردم می‎داند؛

2 - حکومت را معاهده ای لازم بین حاکم و مردم تلقی می‎کند که قابل تقیید به