آیت‌الله منتظری

"ولایت فقیه به مفهوم خبری به معنای این است که فقهای عادل از جانب شارع بر مردم ولایت و حاکمیت دارند، چه مردم بخواهند و چه نخواهند؛ و مردم اساسا حق انتخاب رهبر سیاسی را ندارند. ولی ولایت فقیه به مفهوم انشایی به معنای این است که باید مردم از بین فقیهان بصیر، لایق ترین فرد را انتخاب کنند و ولایت و حاکمیت را به وی بدهند. فقیهان عادلی که انتخاب نشده اند ولایت بالفعل ندارند، اگرچه صلاحیت ولایت داشته باشند؛ تنها فقیه منتخب مردم حق تصرف در کارهای عمومی را دارد."همان، ج 1، ص 71.

2 - در انتخاب حاکم اسلامی، زنان نیز حق رأی دارند و همچون مردان در تعیین سرنوشت سیاسی مشارکت می‎کنند.برای آشنایی بیشتر با ویژگی های نظریه نخب، ر.ک : محسن کدیور، نظریه های دولت در فقه شیعه، ص 158 - 141.

3 - شارع، اصل انتخاب فرد واجد شرایط را از سوی مردم امضا کرده است؛ اما شکل حکومت، نحوه انتخاب، خصوصیات و شرایط انتخاب کنندگان و چگونگی اجرای آن را به عقلا واگذار کرده است. این گونه امور در شرایط مختلف زمانی تفاوت می‎کند.حسینعلی منتظری، دراسات فی ولایة الفقیه، ج 1، ص 405؛ مرتضی مطهری، پیرامون انقلاب اسلامی، ص 81.

4 - حکومت معاهده ای دو طرفه میان حاکم و مردم است که به امضای شارع رسیده است. این قرار داد شرعی به معنای "اذن به غیر" یا "وکالت به معنای اخص" (که در فقه مصطلح است) نیست؛ بلکه به معنای "احداث ولایت و سلطه مستقل برای غیر است که با قبول او همراه می‎شود." در این صورت انتخاب عقدی لازم است.نعمت الله صالحی نجف آبادی، ولایت فقیه حکومت صالحان، ص 50.

5 - انتخاب به عنوان عقد لازم می‎تواند شرایط ضمن عقد نیز داشته باشد. حاکم و مردم می‎توانند حکومت را مقید به رعایت قیودی از قبیل قانون اساسی کنند. کلیه انتخاباتی که پس از تدوین قانون اساسی و بر اساس آن انجام می‎گیرد، مطلقا مقید به قانون اساسی است؛ حتی اگر چنین شرطی ذکر نشود. یعنی ملت به وسیله خبرگان یا به طور مستقیم، رهبری