آیت‌الله منتظری

نخب، شکل حکومت قابل انعطاف و متأثر از خواست و تدبیر جامعه است.

الف - شکل حکومت بر اساس نظریه نصب

ذیلا به برخی از ویژگی های ساختاری حکومت اسلامی، بنابر نظریه نصب می‎پردازیم:ر.ک : حسینعلی منتظری، دراسات فی ولایة الفقیه، ج 1، ص 418 - 409؛ همو، مبانی فقهی حکومت اسلامی، ترجمه محمود صلواتی، ج 2، ص 208 - 195.

1 - از آنجا که مطابق این نظریه، حاکم جامعه مشروعیت خود را فقط از شارع می‎گیرد، مردم به هیچ وجه در نصب و عزل وی دخالتی ندارند. فقیهان واجد شرایط از سوی شارع نصب شده اند و با از دست دادن صفات رهبری، خودبه خود عزل می‎شوند. آیت الله جوادی آملی در این باره می‎گوید: "رهبر مجتهد عادل با کفایت، مادام العمر است و محدود به زمان خاص نیست؛ مگر آن که تخلف سیاسی یا قضایی رخ دهد که از عدالت ساقط شود، و یا فرتوتی و پیری مانع کارآیی او گردد که از کفایت بیفتد و یا در اثر سهو و نسیان کاری توان اجتهاد را از دست بدهد. و این گونه از امور با نمایندگی و نیابت از فرد یا جامعه سازگار نمی باشد."همو، دراسات فی ولایة الفقیه، ج 1، ص 492 - 425. حتی خبرگان - که متشکل از فقهای عادل هستند - نیز حق عزل و نصب ولی فقیه را ندارند؛ بلکه نقش خبرگان، شهادت دادن و معرفی رهبر است؛ در فرضی هم که ولی فقیه شرط فقاهت یا عدالت یا سایر شرایط را فاقد شود، خبرگان کشف می‎کنند که وی توسط خداوند یا خودبه خود عزل شده است.همان، ج 1، ص 529 - 493.