آیت‌الله منتظری

یادآور شدیم که می‎توان بدان مراجعه نمود.

اکنون با توجه به آنچه گفته شد می‎گوییم: احیاء زمینهای موات به نص [آیات و روایات ] و اجماع [فقها] و سیره عملیه [عقلا و متشرعه ] جایز است، بلکه مستحب است و نسبت به انجام آن تشویق شده چون وسیله کسب روزی است که خداوند متعال در آیه شریفه: (فامشوا فی مناکبها و کلوا من رزقه) "بر کرانه های زمین گام بردارید و از روزی آن بخورید" نسبت به آن دستور داده است. مگر اینکه گفته شود: دستور در شرایطی که بیم ممنوع بودن می‎رود [امر در مقام توهم حظر] بر چیزی زیادتر از جواز دلالت نمی کند.

و بر اساس فرمایش خداوند متعال در سوره هود که می‎فرماید: (هو انشاءکم من الارض و استعمرکم فیها) جواهر ‏141/16.

[اوست که شما را در زمین آفریده و از شما آبادانی زمین را خواسته است.] که از آن استفاده می‎شود عمران و آبادانی زمین نزد خداوند متعال امر مطلوبی است. و از طرفی احیاء زمین موات موجب خارج کردن آن از حالت بدون استفاده ماندن و تضییع مال می‎باشد.

و چون خداوند متعال زمین و آنچه در آن است از معادن و آبها را برای مردم آفریده است، پس احیا نکردن و مصرف نکردن آن در جهتی که برای آن آفریده شده است کفران نعمت خداوند است، و خداوند در سوره ابراهیم پس از ذکر آسمانها و زمین و میوه ها و نهرها و دیگر چیزها می‎فرماید: (و آتاکم من کل ما سألتموه، و ان تعدوا نعمة الله لا تحصوها ان الانسان لظلوم کفار)و کل ما کان فی ایدی شیعتنا من الارض فهم فیه محللون... و اما ما کان فی ایدی غیرهم فان کسبهم من الارض حرام علیهم حتی یقوم قائمنا. (وسائل ‏382/6، ابواب انفال، باب 4، حدیث 12).- و آنچه را از وی خواستید به شما داد، و اگر نعمت های خدا را شماره کنید، شمار نتوانید، همانا انسان ستمگری است کفرانگر.

یعنی خداوند آنچه مقتضای طبع و خلقت او بود از نعمت های بی پایان خود را به