که برای کیست آن" که مراد خود آن حضرت است - برای آگاهی از این روایات میتوان به کتاب وسائل مراجعه نمود.سرایر 110/.
و شاید بخاطر همین جهت بوده که در شرایع آمده است: و هر زمینی که ملک مسلمانی بوده برای او یا ورثه اوست، و اگر مالک شناخته شده معینی ندارد برای امام (ع) است و احیاء آن مگر با اجازه وی جایز نیست.مختلف 332/1.
پس "زمین" در کلام ایشان - قدس سره - بر اعم از آباد و موات حمل میشود همانگونه که از اطلاق کلام ایشان آشکار است، و ذیل کلام ایشان که موضوع احیاء را مطرح کرده قرینه ای بر اراده خصوص موات نیست، بلکه بیانی برای حکم قسمتی از آن است. و اینکه میفرماید: "برای امام است" یعنی در اختیار و در تصرف اوست نه اینکه ملک شخصی اوست؛ و این تعبیر در انفال و در مجهول المالک هر دو به یک میزان صادق است، و ما پیش از این گفتیم که انفال ملک شخصی امام نیست.
و از همینجا آشکار میشود اشکال نوشته مسالک که میگوید: "حکم در اینجا مقید است به این که موات باشد، زیرا اگر آباد باشد مال مجهول المالک است و حکم آن از ملکیت آن برای امام بخصوص خارج است. اما اگر موات باشد و پیش از آن در ملکیت کسی بوده اما اکنون مالک آن نامشخص است برای امام است."وسایل 120/11، ابواب جهاد عدو، باب 72، روایت 1 و 2.
بنابراین که قائل شویم که مالک اولی مالک رقبه زمین است و پس از موات شدن باز ملکیت وی باقی است، دیگر مجهول المالک بودن آن فرقی بین آباد و موات بودن آن نمی کند، و ظاهر عبارت شرایع نیز تعمیم است.
در جواهر نیز به این اشکال تصریح کرده آنگاه که مینویسد:
.jpg)
