صفحه ۱۰۶

دیگران معاوضه کند یا بدون واسطه [معامله پایاپای ] و یا با واسطه پول، هبه نیز که خرد انسان و اعتبار آن را نیکو می‎شمارد کار نیکی است که در برابر خدمت مفیدی که دریافت کننده هبه انجام داده انجام می‎شود، و از سوی امام و رهبر صالح کارگزاف بدون ملاک صورت نمی گیرد، و این نکته ای است در خور توجه.

[اعتبار عقلی مسأله ]

از سوی دیگر اعتبار عقلی نیز مساعد همین معناست که باید ارتباط پیشوایان با زمین محفوظ باشد زیرا اینان فرمانروایان شهرها و سیاستگزاران بندگانند و چون زمینها دارای معادن و رودها و کوهها و جنگلها هستند، و این اموال از اموال عمومی است که خداوند برای همه مردم آفریده است، و نظام معاش و معاد آنان بر آن استوار است، اگر فرض شود که اینها با احیا به تدریج از ملکیت عمومی خارج شود و به ملکیت اشخاص درآید، بسا موجب محرومیت فرزندان و نسل های آینده می‎شود، و قدرت پیشوایان آینده ضعیف می‎شود، پس عدل و انصاف این را حکم می‎کند که برای مردم چیزی جز آثار کار و کوشش آنان نباشد، و ملکیت زمین جز تابع آبادانی آن قرار نگیرد، به گونه ای که اگر آبادانی از بین رفت مالکیت نیز منتفی شود، و اگر احیا کننده آن را رها کرد یا تبدیل به ویرانه اش کرد، پیشوای جامعه آن را از دست وی بگیرد و به دیگری که آن را آباد می‎کند واگذار کند، تا زمینها که منبع تغذیه انسان و همه حیوانات است معطل نماند. و اشاره به همین معنا داشت مرسله یونس، از بنده صالح خداوند [امام موسی بن جعفر(ع)] که فرمود: "زمین از آن خداوند متعال است که آن را وقف بندگان خویش کرده، پس هر که زمین را سه سال پی در پی بدون دلیل معطل گذاشت از دست وی گرفته و به دیگری واگذار می‎شود."اقتصادنا 659/.(چاپ دیگر ‏746/7).

ناوبری کتاب