آیت‌الله منتظری

است که به مقتضای آیه سوره حشر پیامبر و ذوی القربی نیز در آن دو سهیم هستند. ولی ما پیش از این گفتیم که در مورد انواع جزیه ها چنین چیزی معهود نبوده است، که باید در جای خود مورد پژوهش قرار گیرد.

در هر صورت در اینجا دو مسأله است: یکی مسأله جزیه و دیگری مسأله خراج، که بدان خواهیم پرداخت.

مسأله نخست: جزیه

اصل در جزیه گفتار خداوند متعال است که در سوره توبه می‎فرماید: (قاتلوا الذین لایؤمنون بالله و لا بالیوم الاخر ولایحرمون ما حرم الله و رسوله و لایدینون دین الحق من الذین اوتوا الکتاب حتی یعطوا الجزیة عن ید وهم صاغرون) قال سألته عن اهل الذمة ماذا علیهم مما یحقنون به دماءهم و اموالهم ؟ قال الخراج وان اخذ من رؤوسهم الجزیة فلاسبیل علی ارضهم و ان اخذ من ارضهم فلاسبیل علی رؤوسهم. (وسائل ‏114/11، ابواب جهاد عدو، باب 68، حدیث 3) . با کسانی از اهل کتاب که نه به خدا و نه به روز جزا ایمان دارند و نه آنچه را خدا و پیامبرش تحریم کرده حرام می‎شمرند و نه آیین حق را می‎پذیرند پیکار کنید تا زمانی که با خضوع و تسلیم جزیه را به دست خود بپردازند.

در تفسیر مجمع البیان آمده است: "برخی گفته اند این آیه زمانی که پیامبرخدا(ص) دستور جنگ روم را صادر فرمود نازل شده است آنگاه پس از نزول این آیه جنگ تبوک به وقوع پیوست. این گفته از مجاهد است. و برخی گفته اند این آیه عام است و ویژه جنگ خاصی نیست.الاحکام السلطانیة 142/. ظاهرا در آیه شریفه "من" بیانیه است [یعنی اهل کتاب همانانند که به خدا و پیامبر و...نگرویده اند] نه تبعیضیه [که اهل کتاب بخشی از غیر گروندگان باشند]. و اینکه ایمان به خدا و روز قیامت با آنکه از اهل کتابند از آنان نفی شده، به خاطر این است که