آیت‌الله منتظری

جزیه و خراج و تفاوت بین آنها

جزیه مالیاتی است که به طور معمول سرانه بر اهل ذمه بسته می‎شود، اگر چه برخی موارد از زمینهای آنان نیز همین مالیات گرفته می‎شود.

و خراج به مالیاتی گفته می‎شود که بر زمینهایی که با جنگ گشوده شده یا زمینهایی که خود آنها به مسلمانان و یا پیشوای مسلمانان بخشیده اند یا زمینهایی که مردمش از آنجا کوچ کرده اند بسته می‎شود. بلکه طبق احتمالی که بعدابیان خواهیم کرد بر زمینهای موات نیز خراج بسته می‎شود.

دادن اراضی به افراد ممکن است به صورت اجاره و یا به صورت مزارعه باشد، و بسا هر چیزی که از آنها گرفته می‎شود به هر صورت عنوان خراج بر آن اطلاق گردد، و ممکن است گفته شود آنچه به صورت اجاره گرفته می‎شود خراج است و آنچه به صورت مزارعه گرفته می‎شود مقاسمه نام دارد.

اما آنچه از صحیحه محمد بن مسلم استفاده می‎شود این است که واژه خراج بر جزیه نیز اطلاق می‎گردد. پس مفهوم خراج چیزی گسترده تر و اعم از جزیه است. در این صحیحه آمده است: "از آن حضرت از اهل ذمه پرسیدم که چه باید بدهند تا خونها و اموالشان در پناه اسلام باشد؟ فرمود: خراج باید بدهند. اگر از سرانه آنها جزیه گرفته شود دیگر بر زمینهای آنها چیزی نیست، و اگر از زمینهای آنها چیزی گرفته شود دیگر