غواصی به دست میآید یا معدن ها، اهل علم در آن اختلاف نظر دارند.مسند احمد 25/6. در هر صورت ما در اینجا به طور خلاصه مبحث خراج و جزیه را از نظر میگذرانیم.
چون این دو در شریعت اسلامی بی هیچ شبهه ای ثابت شده اند و روایات بسیاری هم در این مورد رسیده است؛ اما بحث ده یک ها و گمرکات را به بحث دیگری که تحت عنوان مالیاتهایی که متناسب با نیاز زمان - علاوه بر مالیاتهای متعارف - حکومت حقه عادله میتواند وضع کند وانهاده ایم، که در ادامه همین مباحث به آن خواهیم پرداخت.