آیت‌الله منتظری

اصل مال مسلمانان بوده است و اکنون به آنان بازگشت داده می‎شود.خراج یحیی / 19.

3 - در تفسیر سوره حشر از تفسیر تبیان نیز آمده است: "فئ به معنی بازگرداندن چیزی است که از آن مشرکان بوده به مسلمانان، بدین گونه که خدا آن اموال را بر اساس شرایطی که در آن مشخص فرموده به تملیک مسلمانان در آورده است. گفته می‎شود: "فاء یفئ فیئا" هنگامی که چیزی بازگشت داده می‎شود و "أفاته انا علیه" یعنی چیزی را به وی بازگرداندم. عمر بن خطاب و معمر گفته اند: مال فئ همان جزیه و خراج است و فئ هر چیزی از اموال کفار است که به مسلمانان می‎رسد که بخشی از آن غنیمت است و بخشی غیر غنیمت؛ غنیمت چیزی است که به وسیله شمشیر گرفته می‎شود، که چهارپنجم آن برای رزمندگان است و یک پنجم آن برای کسانی است که خداوند متعال در آیه شریفه (و اعلموا انما غنمتم...) بیان فرموده است، و بسیاری از دانشمندان گفته اند که فئ در این آیه همان غنیمت است.

برخی دیگر گفته اند: مال فئ بر خلاف مال صدقات است، زیرا مال فئ مورد مصرف آن گسترده تر است و می‎توان در تمام مصالح مسلمانان آن را مصرف نمود؛ ولی مال صدقات ویژه مصارف هشت گانه است.

و برخی گفته اند مال فئ اموالی است که در زمان عمر به اجماع صحابه خویشاوندان نیازمند پیامبرخدا(ص) از آن بهره می‎برده اند، و در این مورد کسی با وی مخالفت نکرده است مگر شافعی که گفته هم نیازمندان و هم توانگران از آن مصرف می‎کنند، و از آن رو در آیه نام برده شده اند که آنان از صدقه باز داشته شده اند و خداوند بیان فرموده که آنان در مال فئ حقی دارند. و عمر بن خطاب گفته است مال بنی نضیر فئ پیامبرخدا(ص) و ویژه آن حضرت و خویشان