آیت‌الله منتظری

[سه دسته روایات معارض در مسأله ]

بله در اینجا روایاتی است که با روایات گذشته معارض است یا اینکه توهم معارضه از آن شده است که می‎توان آنها را در سه دسته جای داد.

دسته اول: روایاتی که دلالت بر این دارد که میراث سائبه [برده ای که تحت پوشش حمایتی مولای خود نیست ] برای نزدیک ترین مردم به مولای اوست.

و آن موثقه ابوبصیر از امام صادق (ع) است که فرمود: "هیچ کس را بر برده رها راهی نیست، پس اگر در ولایت کسی در آمد میراث او برای اوست و ضمانت دیه او نیز بر عهده اوست، و اگر در ولایت کسی قرار نگرفت آن برای نزدیکترین مردم به مولای اوست که او را آزاد کرده است."عن ابی عبدالله قال: قلت له: مکاتب اشتری نفسه و خلف مالا قیمته مأة الف و لا وارث له، قال: "یرثه من یلی جریرته" قال: قلت: من الضامن لجریرته ؟ قال: الضامن لجرائر المسلمین. (وسائل ‏549/17، ابواب ضمان الجریرة، باب 3، حدیث 7).

در تهذیب آمده است: این روایت مورد عمل و استناد فقها قرار نگرفته است، زیرا همه روایات بدین مضمون است که میراث برده رها از بیت المال مسلمانان است. در وسائل آمده است: ممکن است این روایت تفضلی از ناحیه ائمه (ع) بوده است.قال رسول الله(ص): "... و انا وارث من لا وارث له ارثه واعقل عنه". (الاموال 282/).

دسته دوم: روایاتی است که دلالت دارد بر اینکه میراث بدون وارث در بیت المال مسلمانان قرار داده می‎شود، که از آن جمله این روایات است:

1 - روایت معاویة بن عمار، از امام صادق (ع) که گفت: از آن حضرت شنیدم که می‎فرمود: "کسی که سائبه ای را آزاد کرده باشد وی می‎تواند ولایت هر که را بخواهد بپذیرد، و کسی که ولایت او را بر عهده می‎گیرد پرداخت جرایم مالی او بر عهده اوست و میراث