آیت‌الله منتظری

سختی روبروست، مانند: نفت و سنگهای آسیا و سنگهای نرمی که با آن دیگ و دیگر ظروف سنگی می‎سازند و کبریت و قیر."تذکره، ‏403/2 و404.

و در تفسیر معادن پنهان می‎نویسد: "آن معادنی است که گوهر آن جز با دگرگونی و انجام کاری بر روی آن آشکار نمی شود؛ مانند: طلا، نقره، فیروزه، یاقوت، روی، مس، آهن و دیگر گوهرهایی که در طبقات زمین وجود دارد، چه این معادن در روی زمین باشد به گونه ای که بهره برداری از آن نیاز به کندن زمین نباشد یا اینکه در باطن زمین باشد، ولی قسمت اول از آن به قول مطلق در حکم معادن ظاهری است."مغنی ‏156/6.

[روایات مسأله ]

1 - موثقه اسحاق بن عمار که از تفسیر علی بن ابراهیم روایت شده است که گفت: از امام صادق (ع) از انفال پرسیدم فرمود: "آن روستاهایی است که به ویرانی گراییده و اهل آن آنجا را ترک کرده اند، که از آن خدا و پیامبر اوست، و آنچه برای پادشاهان است از آن امام است. و آن زمینهایی که به ویرانی رفته و [ یا زمینهای جزیه که ] بر آن اسب و شتری تاخته نشده، و هر زمین بدون صاحب و معدنها، و هر کسی بمیرد و وارثی نداشته باشد که مال او از انفال است."سرائر 116/.

در وسائل این گونه آمده است، ولی در تفسیر [علی بن ابراهیم ] که دوگونه به چاپ رسیده آمده است: "و زمینهای جزیه که بر آن اسب و شتری تاخته نشده".مسالک ‏293/2. و شاید این همان گونه که پیش از این گفته شد درست تر باشد.