آیت‌الله منتظری

انفال پرسیدم، فرمود: "هر زمین بایر یا هر چیزی که ویژه پادشاهان است و عمق بیابانها و قله کوهها و هر چیزی که اسب و شتری بر آن تاخته نشده، که همه اینها ویژه امام است."و کل ارض خربة و بطون الاودیة . وسائل ‏364/6، ابواب انفال، باب 1، حدیث 1.

6 - روایتی که عیاشی از داود بن فرقد، از امام صادق (ع) روایت کرده است که گفت: عرض کردم انفال چیست ؟ فرمود: "عمق بیابانها، قله کوهها، جنگلها و معادن."و ما کان من ارض خربة او بطون الاودیة . (وسائل ‏367/6، ابواب انفال، باب 1، حدیث 10).

7 - روایتی که از ابوبصیر از امام باقر(ع) روایت شده است که فرمود: "انفال از آن ماست." عرض کردم: انفال چیست ؟ فرمود: "از آنهاست معادن و جنگل ها و هر زمین بی صاحب."وسائل ‏368/6، ابواب انفال، باب 1، حدیث 12. اگر چه برخی از این روایت ها از نظر سند ضعیف است ولی ضعف سند به اشتهار این حکم بین اصحاب جبران می‎شود، به ویژه اینکه اصحاب در ابواب مختلف به مرسله حماد عمل کرده اند. علاوه بر اینکه "عمق بیابانها" در صحیحه حفص و دو موثقه محمد بن مسلم آمده است و بسا گفته شود که تفاوتی بین این و دو رفیق آن [ قله کوهها و اراضی بایر ] نیست، و ما پیش از این گفتیم که اینها در اراضی موات و در زمین های بی صاحب نیز جای می‎گیرد، و دلیل های آنها نیز شامل حال اینها نیز می‎گردد، و اعتبار نیز مساعد این نظریه است، زیرا ما گفتیم ملاک در اموالی که برای امام است این است که مال از اموال عمومی باشد که متعلق به اشخاص نیست و از نتیجه تلاش آنان به دست نیامده باشد.

و باز ما پیش از این گفتیم که اساس ملکیت برای اشخاص نتیجه کار و تلاش آنان است، پس چیزی ویژه آنان نیست مگر آنچه را با تلاش و کوشش خود به دست آورند و یا دیگران نتیجه تلاش و کوشش خود را با وسایط اختیاری [مانند بخشش ] و یا قهری