آیت‌الله منتظری

نظریه را گفته اند. و ما این مسأله را هنگامی که حکم انفال در عصر غیبت را مورد پژوهش قرار می‎دهیم یادآور می‎شویم.

[آیا املاک حقیقی یا حقوقی پس از بایر شدن جزء انفال است ؟]

بله در اینجا مسأله ای است که مناسب است بدان پرداخته شود، و آن اینکه اگر ما قائل به تقیید شویم و بگوییم: زمینهای بایری که مالک مشخصی دارد از انفال نیست بلکه بر ملک صاحبان آن باقی می‎ماند، در این صورت آیا این حکم منحصر به املاک شخصی است، یا اینکه اگر مالک عنوان یا جهت خاص باشد را نیز در بر می‎گیرد. مانند زمینهایی که مفتوح عنوة است که ملک همه مسلمانان به عنوان مسلمانان است یا زمینهایی که بر عناوین یا جهات عام المنفعه وقف شده است - بنابر اینکه بگوییم وقف ملکیت می‎آورد - پس اگر گفتیم: زمین پس از بایر شدن به ملک مالک معلوم می‎ماند و به امام منتقل نمی شود، در این صورت فرقی نمی کند بین اینکه مالک شخصی معین باشد یا اینکه عنوان یا جهت مالک آن باشد، بر این پایه به عنوان مثال سرزمین عراق [به عنوان اینکه مفتوح عنوة بوده ] اگر دچار ویرانی شد به ملکیت مسلمانان باقی می‎ماند و جزء انفال محسوب نمی گردد؟ در این مسأله دو نظر است:

در جواهر آمده است: "و از همین جا دانسته می‎شود که زمینهای آباد مفتوح عنوة اگر پس از فتح تبدیل به موات شود، به هیچ وجه از انفال محسوب نمی شود؛ زیرا دارای مالک مشخصی است و آن مسلمانان هستند، و اطلاق برخی روایات و فتاوی که می‎گوید اراضی موات برای امام است قطعا از زمینهایی که پس از آبادی موات شده است منصرف است."قال رسول الله(ص) موتان الارض لله و للرسول، فمن احیا منها شیئا فهی له. (سنن بیهقی ‏143/6، کتاب احیاء الموات، باب لایترک ذمی یحییه..) .