آیت‌الله منتظری

بوده است ولی در زمان ما دریا و فضا نیز از مهمترین آن به شمار می‎آید.

پس این سنخ از اموال که دست بشر آن را نیافریده است و متعلق به اشخاص بخصوصی نیست همه از انفال محسوب است و به امام به عنوان امام که نماینده جامعه است اختصاص دارد، بدین معنی که در اختیار اوست به خاطر حفظ نظم و عدالت و به خاطر پیش گیری از هرج و مرج و تضییع حقوق همه مردم، پس آن گونه که امام صلاح بداند مصرف و توزیع می‎گردد، و به همین مطلب باز می‎گردد آنچه در برخی روایات آمده که زمین یا دنیا همه از آن امام است.جواهر ‏177/16. و بی تردید مراد از این ملکیت، ملکیت حقیقیه که تکوینا برای خداوند متعال است نیست، بلکه مراد ملکیت اعتباریه عرفیه و شرعیه است، که ما پیش از این گفتیم که ممکن است آن را برای مقام و منصب نیز اعتبار نمود، و این ملکیت منافاتی با مالکیت اشخاص در ارتباط با کاری که انجام می‎دهند مانند اینکه بنایی را در زمین یا آثاری را روی مواد صنعتی انفال احداث می‎کنند ندارد، زیرا موضوع در آن متفاوت است؛ پس زمین مثلا ملک امام است، اما آثار و کاری که روی آن شده است ملک احیاء کننده می‎باشد.

ولی از شرایع استفاده می‎شود که مرحوم محقق انفال را در پنج چیز خلاصه کرده است، سخن ایشان در این زمینه بدین گونه است: "مطلب نخست در انفال است: و انفال چیزهایی است که ویژه امام است همان گونه که برای پیامبر(ص) بوده، و آن پنج چیز است: زمینی که بدون جنگ به دست آمده است، چه اهل آن کوچ کرده باشند و یا با اختیار خود تسلیم مسلمانان کرده باشند. و زمین موات، چه آنهایی که در دست کسی بوده و آنجا را ترک کرده اند یا آنهایی که به طور کلی به ملکیت کسی در نیامده، مانند دره ها و ساحل دریاها و قله کوهها و آنچه متعلق به آن است و نیز گستره بیابانها و