آیت‌الله منتظری

سائس امام قال ابوعبدالله(ع) فی الرجل یقتل و لیس له ولی الا الامام: انه لیس للامام أن یعفو، له ان یقتل او یأخذ الدیة فیجعلها فی بیت مال المسلمین، لان جنایة المقتول کانت علی الامام و کذلک تکون دیته لامام المسلمین.(وسائل ‏93/19، ابواب قصاص نفس، باب 60، حدیث 2) . هر سیاستگذاری امام است." و امام صادق (ع) هنگامی که از عرفات کوچ می‎کرد و از مرکب خود به زمین افتاد و امیرالحاج اسماعیل بن علی به احترام آن حضرت ایستاد، به اسماعیل فرمود: "سر فان الامام لا یقف عبدالله بن سنان و عبدالله بن بکیر، عن ابی عبدلله (ع) قال: قضی امیرالمؤمنین (ع) فی رجل وجد مقتولا لایدری من قتله، قال: ان کان عرف له اولیاء یطلبون دیته أعطوا دیته من بیت مال المسلمین و لا یبطل دم امرئ حدیث 1) . حرکت کن که پیشوا نباید توقف کند." و موارد دیگری که امام در مفهوم عام به کار برده شده است، و حتی گاهی به پیشوایان باطل نیز "امام" گفته می‎شده و از آنان تحت عنوان "ائمه جور" یاد می‎شده است. و خلاصه کلام اینکه مراد از امام همان حاکم واجد شرایط در زمان خویش است، و اموال نیز اموال شخصی او نیست. بلکه برای مقام و منصب امامت است به صورت تقیید، و این اموال پس از عزل یا مرگ وی به امام دیگر منتقل می‎شود، و در حقیقت این اموال اموال عمومی و از مهمترین ارکان نظام مالی حکومت اسلامی است، که زیر نظر نماینده جامعه قرار داده شده است و مصرف آن نیز مصالح امام و امت اسلامی است که البته مصارف شخصی امام و نیز سادات از خاندان پیامبر(ص)از مهمترین آن می‎باشد؛ و برای شخص امام معصوم نیست تا برای آن حضرت نگهداری شود؛ یا در آن جهت که علم به رضای آن حضرت است، یا بر آن حضرت واجب است مصرف گردد، یا از طرف او صدقه داده شود.

اینها دو دیدگاه متفاوت در این زمینه است که به اصطلاح زمان ما در یک دیدگاه [دیدگاه اول ] شخصیت حقیقی امام مالک انفال و مانند آن است و در دیدگاه دیگر [دیدگاه دوم ] شخصیت حقوقی امام.

و ما چنانکه پیش از این یادآور شدیم دیدگاه دوم را اختیار کردیم، و بر درستی آن دلیل آوردیم، و این نزد ما مسأله روشنی است ولی بسیاری از بزرگان ما دیدگاه اول را برگزیده اند؛ که ما به همین مناسبت با نقل دیدگاهها و سخنان آنان کمی بحث و