صفحه ۳۰۳

"امام و جانشینان وی همان گونه که پیامبر(ص) عمل کرد، پس از برداشت خمس در صورتی که در ابتدای اعزام باشد یک چهارم و اگر پس از بازگشت باشد یک سوم به رزمندگان اختصاص خواهند داد."

ابن قدامه در شرح عبارت فوق می‎نویسد: "نفل به معنی زیاده است که علاوه بر سهم رزمنده به وی می‎دهند، و از همین مورد است نماز نافله که علاوه بر نماز واجب است...

و نفل در جنگ به سه گونه است: یکی همان که خرقی یادآور شده... دوم این که امام چیزی را به برخی از سپاهیان به خاطر مشکلات و سختی ها و ناراحتی هایشان یا به خاطر آزاری که به خصوص وی علاوه بر دیگر رزمندگان رسیده اختصاص دهد. سوم این که فرمانده بگوید: کسی که از این دیوار قلعه بالا رود یا این دیوار را خراب کند یا چنین نقبی را بکند یا کار ویژه ای را بکند من چنین جایزه ای به او می‎دهم، یا مثلا بگوید: اگر اسیری بیاورد فلان مقدار جایزه نزد من دارد. آنگاه ایشان به صورت گسترده ادله این سه و دیدگاههای مختلف در مورد آن را یادآور شده اند، که می‎توان بدان مراجعه نمود."الاموال 398/. خلاصه کلام این که: موضوع انفال نزد آنان غنایم جنگ است و عنوان "نفل" نزد آنان بر آنچه امام از غنایم یا از خمس آن علاوه بر سهمیه های آنان به آنها می‎بخشد اطلاق می‎گردد.

و اما نزد ما [علمای امامیه ] می‎توان آن را بر غنایم جنگ و آنچه علاوه بر آن بخشیده می‎شود با توجه به مورد نزول آیه شریفه اطلاق نمود، و به طور قطع نمی توان مورد غنایم را تخصیص زد و از شمول آن خارج نمود.

ولیکن آنچه در بین فقهای ما مصطلح است این است که انفال همه اموال عمومی را

ناوبری کتاب