صفحه ۲۶۸

و مانند این خبر است روایت صفوان و بزنطی که می‎توان بدان مراجعه نمود.. ما سند این دو روایت و پژوهش پیرامون دلالت آن را در مبحث اراضی مفتوح عنوة از فصل غنایم به تفصیل یادآور شدیم.

در مرسل حماد از برخی از اصحاب آن حضرت از امام رضا (ع) روایت شده است که فرمود: زمینهایی که با تاختن اسب و شتر گرفته می‎شود موقوفه هستند و در دست کسانی که آن را آباد می‎کنند قرار داده می‎شود و والی به اندازه توان آنان حقوق آن را، از نصف و ثلث یا دو ثلث به اندازه ای که صلاح آنان باشد و زیان نبینند از آنان دریافت می‎کند.وسائل ‏119/11 و 120، ابواب جهاد عدو، باب 72، حدیث 1 و 2. در هر صورت حاصل این زمینها و آنچه پس از واگذاری از افرادی که به آنها واگذار شده دریافت می‎شود خراج است.

مطلب دوم: مصرف خراج

از آنچه ما پیش از این در اوایل فصل فئ وامور پنجگانه گفتیم که همه فئ از آن پیامبر(ص) و پس از آن برای امام به عنوان مقام امامت وی و تحت اختیار اوست و اینکه او می‎تواند آن را در جهتی که شؤون امامت و مصالح مسلمانان اقتضا کند به مصرف برساند، آشکار گردید که مصرف خراج نیز به همین گونه است، زیرا خراج نیز یکی از مصادیق فئ است، و نیز آنچه ما پیش از این نقل کردیم خبر عبداللهبن سنان از

امام صادق (ع) درباره غنیمت است که فرمود:

ناوبری کتاب