آیت‌الله منتظری

در این مورد نیز می‎توان به کتاب جهاد منتهی و تذکره خیارات زمانیه خیاراتی است که در زمان محدودی وجود دارد، مانند خیار فسخ در حیوان که تا سه روز است و خیار شرط که در همان زمان مورد شرط وجود دارد. (مقرر) و اراضی مفتوح عنوة از کتاب جهاد مبسوطاحکام السلطانیة 162/. مراجعه کرد.

[ زمینهای چهارگانه و احکام آن ]

و در اینجا اجمالا می‎گوییم که زمینها بر چهار دسته اند:

1 - زمینهایی که صاحبانش با اختیار خود بدون جنگ مسلمان شده اند، که در اختیار آنان باقی می‎ماند و ملک آنان است و از آنان عشر و نصف عشر - یک دهم و یک بیستم - گرفته می‎شود مانند دیگر مسلمانان؛ برای آنان است آنچه برای دیگر مسلمانان است و بر آنهاست آنچه بر دیگران است. و دلالت بر این معنی می‎کند خبر صفوان و بزنطی و نیز صحیحه بزنطی، که می‎توان بدان مراجعه نمود.نهایه شیخ 194/.

2 - زمینهایی که از کفار با زور و قدرت شمشیر گرفته شده است، به نظر ما این زمینها تقسیم نمی شود بلکه از آن همه مسلمانان است به عنوان اینکه مسلمانند و زیر نظر امام است که در اختیار هر کس صلاح بداند قرار می‎دهد، و دلالت بر آن می‎کند دو خبر گذشته و روایاتی دیگر که تفصیل آن در جهت ششم از بحث غنایم گذشت.

3 - زمینهایی که بر آن مصالحه شده است که در اختیار مسلمانان باشد، و حکم آن حکم ماقبل آن است. این در صورتی است که مصالحه بر این باشد که رقبه زمین ملک مسلمانان باشد. و اما اگر مصالحه شود که در ملکیت خودشان باقی بماند و خراج آن را بپردازند زمین جزیه نامیده می‎شود و در صورت مسلمان شدن خراج از آنان ساقط می‎گردد و حکم آن حکم زمینهایی است که اهل آن مسلمان شده اند.

4 - هر زمینی که اهل آن کوچ کرده اند و یا بر آن مصالحه شده است که برای امام