و اما این روایت که ماوردی از پیامبر(ص) نقل کرد که: "الخراج بالضمان" این همان روایتی است که صاحبان سنن از جمله ابوداود در سنن خود در بحث معاملات به سند خود از عایشه نقل کرده است. و متن حدیث در یکی از آنها بدین گونه است: مردی غلامی را از کسی خرید و غلام نزد او برای مدتی ماند، آنگاه در وی عیبی یافت، مخاصمه را به نزد پیامبر(ص) آورد و غلام را به صاحبش باز گردانید. آن مرد گفت: ای پیامبرخدا! غلام من در این مدت برای وی کار میکرده است. پیامبر(ص) فرمود: الخراج بالضمان ( عایدات او در برابر ضمانتی بوده است که برای نگهداری وی داشته است).احکام السلطانیة ماوردی 142/.
ابوعبید در الاموال نیز روایتی را بدین مضمون از آن حضرت (ص) نقل کرده است: آن حضرت حکم فرمود که عایدات در برابر ضمان است. و ظاهرا این یکی از قضاوتهای پیامبراکرم (ص) است. آنگاه مینویسد:
"ابوعبید گوید: این روایت بدین معناست که کسی بنده ای را از کسی بخرد و از کار او بهره ببرد آنگاه در او عیبی را بیابد که این عیب از زمانی بوده که نزد فروشنده بوده است؛ در این صورت او را به صاحبش باز گرداند، و بهره ای که در این مدت از او برده حلال است زیرا اگر در نزد او میمرد مال او بود که تلف شده بود."احکام السطانیة ابویعلی 153/. ظاهرا در این موارد ذکر بنده و غلام از باب مثال است و خصوصیتی برای آن نیست. مانند همین مطالب به صورت گسترده در کتاب نهایه ابن اثیر نیز آمده است آنگاه مینویسد: "باء در "بالضمان" متعلق به محذوف است و تقدیر آن این است: عایدات (خراج) متعلق به نگهدارنده است به خاطر ضمانتی که نسبت به مال دارد."احکام السلطانیة ماوردی 146/ - 149. مخفی نماند که این معنی برای حدیث با آنچه بین اصحاب ما مشهور است موافقت
.jpg)
