آیت‌الله منتظری

مسأله دوم: خراج

سخن ما در این فصل از کتاب پیرامون موضوع "فئ" بود؛ ما در ابتدا دو آیه فئ را که در سوره حشر بود مطرح کردیم، آنگاه به بیان پنج امر پرداختیم و در آن معنی فئ و اینکه در آن خمس نیست، و نسبت بین آن و بین غنایم و انفال و صدقات، و معنی فئ و مصارف آن را اجمالا یادآور شدیم. آنگاه روایات و کلمات اصحاب را در این زمینه آوردیم، و به صورت خلاصه به مسأله فدک نیز پرداختیم. سپس در امر پنجم برخی از مصادیق فئ را متذکر شدیم. گفتیم: از جمله مصادیق آن جزیه و خراج است که طی دو مسأله بدان پرداختیم. در مسأله اول یعنی مسأله جزیه بحث ما به درازا کشید. و اکنون به مسأله دوم یعنی مسأله خراج می‎پردازیم.

البته بسیاری از مباحث این موضوع در ضمن بحث از مطلق فئ و نیز در جهت ششم از مباحث غنایم که حکم اراضی مفتوح عنوة به تفصیل در آن گفته شد روشن گردید. و اکنون جهاتی از بحث باقی مانده است که به پژوهش پیرامون آن می‎پردازیم.

مطلب اول: معنی خراج و موضوع و مقدار آن

خراج - با فتحه و ضمه و کسره "خ" - مالیاتی است که بر زمینهایی که با جنگ یا صلح تصرف شده قرار داده می‎شود، و آن برای عموم مسلمانان یا رهبر و پیشوای آنان است،