آیت‌الله منتظری

در تفسیر المنار آمده است: "جزیه در اسلام چیزی همانند مالیاتهای سنگینی که فاتحان بر شکست خوردگان در جنگها تحمیل می‎کرده اند و علاوه بر هزینه های کمرشکنی که آن ملت ها را به خواری می‎کشانده دریافت می‎کرده اند، نبوده است. بلکه آن جزای کمی بوده در برابر خدماتی که حکومت اسلامی در دفاع از اهل ذمه و تجهیز سپاهیانی که در برابر دشمنان از آنان دفاع می‎کرده اند ارائه می‎داده است، همانگونه که از سیره اصحاب پیامبرخدا(ص)نیز این استفاده شده است و آنان داناترین مردم به مقاصد شریعت و عادلترین آنان در اجرای آن بوده اند، و شواهد بر این مسأله زیاد است که ما برخی از آنها را در تفسیر آیه یادآور شدیم."خراج ابویوسف 139/.

استاد ایشان شیخ محمد عبده نیز در برخی از مقالات خود مطالبی در این زمینه دارد که خلاصه آن این گونه است: "می گویند دین اسلام دینی است جهادی که در جنگ و مبارزه تشریع شده و در طبیعت آن روح خشونت و سختگیری نسبت به مخالفان است، و آن تحمل و مسالمت که در دین مسیحیت تشریع شده و می‎گوید: "کسی که بر طرف چپ صورتت سیلی زد طرف راستت را بگیر تا بر آن بزند" و یا "کسی که یک میل [حدود یک سوم فرسخ معادل چهار هزار ذراع ] تو را به اجبار به همراه خود برد تو دو میل وی را همراهی کن" در دین اسلام نیست.

در پاسخ می‎گوییم: این گونه نیست بلکه طبیعت اسلام بر اساس تساهل و گذشت است، خداوند متعال می‎فرماید: (خذ العفو و أمر بالعرف و اعرض عن الجاهلین) آثار الحرب 693/.