آیت‌الله منتظری

"زیرا برای این نوع دریافت نه در سنت و نه در عمل هیچ یک از گذشتگان ریشه ای نیست... در زیاده روضه آمده است: طایفه ای از خراسانی ها این شیوه را نقل کرده اند. و جمهور اصحاب می‎گویند جزیه مانند دیگر دیون با رفق و مدارا دریافت می‎شود."منتهی ‏967/2؛ مختلف 334/.

7 - در تفسیر کشاف در ذیل آیه شریفه آمده است: "با خواری و ذلت از آنان جزیه گرفته می‎شود، و آن بدین گونه است که وی پیاده بدون آنکه بر مرکبی سوار شود می‎آید و جزیه خود را در حالی که وی ایستاده است و گیرنده نشسته تقدیم می‎کند. و او وی را به عقب می‎راند و یقه او را می‎گیرد و به او می‎گوید: جزیه خود را بده، هر چند او در صدد دادن جزیه باشد. و چون پرداخت کرد به گردن او می‎کوبد و او را به بیرون می‎راند."الام ‏99/4، الصغار مع الجزیة . روشن است که این شکل گرفتن که آقایان در سخنان خود در مفهوم صغار گفته اند به هیچ وجه با فرهنگ اسلامی و آنچه ما از سیره پیامبراکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) شناخته ایم تناسب ندارد، به نظر می‎رسد که این شیوه برخورد از سیره امویان و کارگزاران آنها گرفته شده است، زیرا آنان بودند که با غیر عربها و حتی با کسانی که از خویشان آنان نبودند با خشونت رفتار می‎کردند. و اسلام از این گونه کارهای خشن و امتیازات قومی و نژادی مبراست. ما در عهدنامه امیر المؤمنین (ع) به مالک اشتر هنگامی که وی را به ولایت مصر می‎گمارد می‎خوانیم: دل خود را سرشار از مهر مردم گردان و به آنان محبت کن و با آنان مهربان باش و بر آنان چون درنده هار مباش که خوردنشان را غنیمت شمارد؛ زیرا آنان دو دسته اند: یا برادر تواست در دین و یا همانند تو است در آفرینش...منهاج (که با شرح خود السراج الوهاج یکجا به چاپ رسیده است) 551/.