آیت‌الله منتظری

در این کتاب به نقل از احمد مطلبی را آورده که گفته است: همه انواع فئ برای همه مسلمانان اعم از غنی و فقیر آنان است.

و باز در همان کتاب از قاضی آمده است که گفت: "معنی کلام احمد که گفت: بین غنی و فقیر تفاوتی نیست، یعنی غنی ای که مصلحت مسلمانان از مجاهدان و قضات و فقها در آن است... و سیاق کلام وی این است که جزیه منحصر به سپاهیان نیست و باید آن در مصالح مسلمین مصرف شود، ولی ابتدا باید با آن نیازمندیهای سپاهیان برطرف گردد زیرا مهمترین مصالح مسلمین آنان هستند، چون آنان حفاظت و امنیت مسلمانان را بر عهده دارند پس باید نیازمندیهای آنان برطرف شود، و در صورتی که چیزی ماند باید به ترتیب الاهم فالاهم، در ابتدا آبادانی مرزها و رفع نیازمندیهای آن، آنگاه اسلحه و ساز و برگ جنگی، آنگاه دیگر نیازمندیها که در این ارتباط است، آنگاه باز بر اساس قاعده مهم و مهم تر، آبادانی مساجد و ساختن پل ها، اصلاح راهها و لایروبی نهرها و تعمیر شکستگی های آن، و حقوق قضات و پیشوایان و مؤذنها و فقها و دیگر کسانی که برای مسلمانان نافع هستند قرار داد."سرائر 110/. از آنچه ما تاکنون از کلمات بزرگان خواندیم به طور خلاصه روشن شد که در مصرف جزیه دو نظر است: یکی آنکه جزیه در حکم غنیمت و ویژه رزمندگان است. و دیگر اینکه: جزیه بخشی از فئ است و مصرف فئ نیازمندیهای مسلمانان در انواع مختلف آن که یکی از آنها نیز نیازمندیهای رزمندگان است می‎باشد. و شاید عمده نظر طرفداران نظریه اول در فریقین - شیعه و سنت - به این است که جزیه گویا نتیجه جنگ و خونبهای جانهایی است که در معرض قتل یا اسارت قرار گرفته است، اسیران خود از جمله غنایم جنگ محسوب می‎شده اند همان گونه که پیش از این توضیح آن گذشت. ولیکن اصل در مسأله نزد ما شیعه امامیه روایاتی است که در اینجا از نظر شما خواهد گذشت.