آیت‌الله منتظری

پیامبر(ص) با نصارای ایله سیصد دینار را- چون تعداد آنان سیصد نفر بود - در هر سال شرط کرد و نیز شرط گذاشت که هر یک از مسلمانان که بر آنان وارد می‎شود سه روز میهمان آنان باشد، و به هیچ مسلمانی خیانت نکنند. و بر نصارای نجران شرط کرد که فرستادگانش را حداکثر تا بیست روز میهمان کنند و سی اسب و سی شتر و سی زره از آنان به عنوان عاریه مضمونه گرفت که اگر حادثه ای در یمن به وقوع پیوست از آنان استفاده کنند. و قرار دادن چنین شرطی مورد نیاز بوده است زیرا چه بسا آنان از روی عناد و دشمنی با مسلمانان از خرید و فروش با آنان امتناع می‎کردند. و اگر در قرارداد میهمانی شرط نشده باشد بر آنان واجب نیست.

شافعی نیز همین نظر را دارد. و دلیل آن اصل برائت است و نیز بدین جهت که اصل جزیه نیاز به تراضی طرفین دارد، پس در میهمانی به طریق اولی نیاز به رضایت دارد.

برخی از فقهای سنت گفته اند: بدون شرط هم میهمانی بر آنان واجب است. و پذیرایی هر کسی که در خانه انسان را می‎کوبد جایز است و منحصر به اهل فئ نیست؛ برخلاف برخی از شافعیه که می‎گویند: برای غیر مجاهدین جایز نیست..."مبسوط ‏38/2. مانند همین مطلب در کتاب منتهی نیز آمده است، مراجعه شود.شرایع ‏329/1 (چاپ دیگر 251). در ارتباط با این شرط علاوه بر عمومات عقود و شروط و اینکه اندازه جزیه از نظر کمیت و کیفیت به دست امام است و میهمانی هم جزئی از آن محسوب می‎شود، روایات زیادی که حاکی از عمل پیامبر و خلفای پس از وی در مورد این شرط است بر جواز این شرط دلالت دارد و هیچ گونه ردع و اعتراضی هم از سوی صحابه بر آن نرسیده است. [که اینک روایات مسأله را از نظر می‎گذرانیم.]