ب - حکم جزیه بر بردگان:
درباره بردگان علاوه بر آنچه از سخنان بزرگان یادآور شدیم در کتاب منتهی آمده است: "علمای ما در وجوب جزیه بر برده اختلاف نظر دارند. مشهور این است که بر وی واجب نیست. شیخ طوسی نیز همین را فرموده، نظر عموم فقهای اهل سنت نیز همین است. برخی [از علمای شیعه ] نیز گفته اند که از آنان ساقط نیست. شیخ به فرمایش پیامبرخدا(ص) استناد کرده که فرمود: "لا جزیة علی العبد - بر برده جزیه نیست - و نیز بدان جهت که برده مال است و مانند دیگر حیوانات بر وی جزیه نیست."عن ابی زرعة بن سیف بن ذی یزن قال: کتب الی رسول الله(ص) کتابا هذا نسخته - فذکرهاو فیها: ومن یکن علی یهودیته او علی نصرانیته فانه لایفتن عنها و علیه الجزیة علی کل حالم ذکر أو انثی حر او عبد دینار أو قیمته من المعافر. (سنن بیهقی 194/9، کتاب الجزیة، باب کم الجزیة) .
پیش از این نیز از ابوالقاسم خرقی خواندیم که گفت: "بر مولای برده در صورتی که مولای او مسلمان باشد برای برده اش جزیه نیست."...ومن کان علی نصرانیة او یهودیة فانه لایفتن عنها و علی کل حالم ذکر أو أنثی حر أوعبد دینار او عرضه من الثیاب. (سنن بیهقی 194/9، کتاب الجزیة، باب کم الجزیة). جمله: "او عرضه من الثیاب" مرادف همان معنای "معافر" در سایر روایات است.
در کتاب المغنی در شرح عبارت فوق آمده است: "من در این مورد اختلافی نمی دانم زیرا از پیامبرخدا(ص) روایت شده است که فرمود: بر برده جزیه نیست و از فرزند عمر نیز همانند آن نقل شده است و نیز برای اینکه اگر بر برده چیزی واجب باشد باید مولای او بپردازد و لازمه این آن است که مولای او که مسلمان است جزیه بپردازد، و اگر مولای او کافر باشد احمد گفته است که بر مولای او نیز واجب نیست جزیه برده را بپردازد، و این نظر عامه اهل علم است. ابن منذر گوید: نظر همه کسانی از اهل علم که ما میشناسیم این است که بر برده جزیه نیست، و این به خاطر حدیثی است که در این باره رسیده است و به خاطر اینکه همانند زنان و کودکان ریختن خون او جایز نیست و نیز به خاطر اینکه مالی از خود ندارد که جزیه بپردازد و از آن جهت همانند تهیدست و ناتوان است..."دعائم الاسلام 381/1، کتاب الجهاد، باب صلح و ودیعه و جزیه.
.jpg)
