آیت‌الله منتظری

و ظاهر این روایت ملازمه را بین جواز قتل و ثبوت جزیه می‎رساند، پس کسی که کشتن او جایز نیست جزیه هم بر او نیست.

2 - باز وسائل از مشایخ سه گانه به سند خود از طلحه از امام صادق (ع) روایت نموده که فرمود: "سنت بر این جاری شده است که از افراد ابله و دیوانه جزیه گرفته نمی شود."مغنی ‏581/10. سند روایت تا طلحه قابل وثوق است و شیخ گفته است که کتاب طلحه قابل اعتماد است.سنن بیهقی 9 / 187، کتاب الجزیة، باب من قال تؤخذمنهم الجزیة ... در کتاب صحاح آمده است واژه "المعتوه" که در متن عربی روایت آمده به معنی ناقص العقل و ابله است.عن حفص بن غیاث انه سأل اباعبدالله(ع) عن النساءکیف سقطت الجزیة عنهن و رفعت عنهن ؟ قال: فقال: لان رسول الله(ص) نهی عن قتل النساءوالولدان فی دار الحرب الاان یقاتلن فان قاتلن ایضافامسک عنها ما امکنک و لم تخف خللا فلما نهی عن قتلهن فی دارالحرب کان فی دارالاسلام اولی ولو امتنعت ان تؤدی الجزیة لم یمکن قتلها فلما لم یمکن قتلها رفعت الجزیة عنها ولوا متنع الرجال ان یؤدوا الجزیة کانوا ناقضین للعهد و حلت دماؤهم و قتلهم لان قتل الرجال مباح فی دارالشرک و کذلک المقعد من اهل الذمة و الاعمی و الشیخ الفانی و المراءة والولدان فی ارض الحرب فمن اجل ذلک رفعت عنهم الجزیة . (وسائل ‏47/11، ابواب جهاد عدو، باب 18، حدیث 1). نظر استاد دام ظله و اکثر فقهاء در مورد جزیه این است که: جزیه عوض زکات و خمس است که از اهل ذمه گرفته نمی شود، ولی احتمال دیگری هست که جزیه مجازات شرکت کافر در جنگ با مسلمانان و حکومت اسلامی باشد، وگرنه برای سقوط آن از افرادی که در جنگ شرکت نمی کنند مانند پیران سالخورده و زمین گیران و زنان و نظائر آنان دلیلی وجود ندارد، در حالی که از این طبقات زکات و خمس نیز گرفته نمی شود. روایت فوق و نظائر آن مؤید این احتمال است که بین جنگ و گرفتن جزیه رابطه ای وجود دارد. (مقرر) در قاموس نیز آمده است:"عته فهو معتوه" یعنی کسی که کم خرد و ابله است.عن ابی عبدالله قال: جرت السنه ان لاتؤخذ الجزیة من المعتوه و لا من المغلوب علی عقله. (وسائل ‏48/11 و 100، باب 18 و 51 از ابواب جهاد عدو حدیث 1و3.

در کتاب جواهر پس از نقل خبر آمده است: "و شاید مراد از المعتوه که در روایت آمده چنانکه در مبسوط و نهایه و وسیله و سرایر آمده، کسی است که ابله است؛ اگر چه در اینجا به کسی تفسیر شده که بی خرد است. مگر آنکه بگوییم مراد به آن همان گونه که دیگری بدان تصریح کرده کسی است که کم خرد است، بلکه همین مراد است از آنچه که در منقول از وسیله آمده است که تعبیر به سفیه کرده است، و سفیه در عرف مردم به معنی احمق است نه سفیه شرعی که هیچ خلافی بر اساس عموم ادله در سقوط جزیه از او نیست."فهرست شیخ 86/؛ چاپ دیگر112/. دلیل بر اینکه مراد از واژه "معتوه" کم خرد است نه بی خرد - در متن عربی روایت - عطف