آیت‌الله منتظری

تبیان و مجمع البیان نقل شده است که: به نظر ما گرفتن جزیه از آنان جایز نیست چون که آنان اهل کتاب نیستند. از کتاب خلاف حکایت شده است که نقل اجماع کرده که بر صابئین حکم اهل کتاب جاری نیست. و از کتاب العین نقل شده که دین آنان شبیه دین نصاری است مگر آنکه قبله آنان به سمت محل وزیدن باد جنوب به هنگام نیمروز است، می‎پندارند که اینان بر آئین حضرت نوح هستند. برخی نیز گفته اند: آنان گروهی از اهل کتابند که زبور می‎خوانند.

برخی گفته اند: آنان بین یهود و مجوسند. برخی گفته اند قوم موحدی هستند که به پیامبری نگرویده اند. برخی گفته اند: مردمی هستند که به خداوند - عزوجل - اقرار دارند و فرشتگان را می‎پرستند و زبور می‎خوانند و به سوی کعبه نماز می‎خوانند. برخی گفته اند: مردمی هستند از زمان حضرت ابراهیم که می‎گفته اند ما برای شناخت خدا و شناخت چگونگی اطاعت او نیازمند واسطه های روحانی نه جسمانی هستیم و چون برای آنان ممکن نبود که به روحانیات دست یابند به ستارگان متوجه شدند، برخی از آنان سیارات هفتگانه و برخی ثوابت را می‎پرستند. آنگاه برخی از آنان کسانی هستند که ستارگان را خدا می‎دانند و برخی آنان را ملائکه می‎شمارند، و برخی از آنها پائین تر آمده و بت ها را می‎پرستند.

لکن در قواعد آمده است: اصل در باب این است که اینان یعنی سامری ها و صابئین اگر در فروع با یهود و نصاری اختلاف دارند از آنان محسوب می‎شوند، و اگر در اصول با آنان اختلاف دارند ملحد حساب شده و کافر حربی محسوب می‎شوند.

در کشف اللثام آمده است: بدین طریق می‎توان بین دو نظر جمع کرد، چون می‎توان اینان را اهل کتاب به حساب آورد، اگر چه در برخی اصول با آنان اختلاف داشته باشند، همان گونه که بسیاری از فرقه های مسلمانان با آنکه در