آیت‌الله منتظری

شوکانی در کتاب "نیل الاوطار" پس از نقل این روایت می‎نویسد: "ظاهر این روایت این است که فرقی بین کافر عجمی و عربی و کتابی و غیر کتابی نیست. مالک و اوزاعی و جماعتی از اهل علم همین نظر را پذیرفته اند اما شافعی نظری مخالف آنان دارد."عن ابی عبدالله(ع) قال ان النبی (ص) کان اذا بعث امیراله علی سریة امره بتقوی الله عزوجل فی خاصة نفسه ثم فی اصحابه عامة ثم یقول... واذا لقیتم عدوا للمسلمین فادعوهم الی احدی ثلاث فان هم اجابوکم الیها فاقبلوا منهم و کفوا عنهم. ادعوهم الی الاسلام فان دخلوا فیه فاقبلوا منهم و کفوا عنهم. وادعوهم الی الهجرة بعد الاسلام فان فعلوا فاقبلوا منهم و کفوا عنهم وان أبوا ان یهاجروا و اختاروا دیارهم وأبوا أن یدخلوا فی دار الهجرة کانوا بمنزلة اعراب المؤمنین یجری علیهم مایجری علی اعراب المؤمنین ولایجری لهم فی الفئ و لا فی القسمة شیئاالاان یهاجروا(یجاهدو اخ.ل) فی سبیل الله. فان ابوا هاتین فادعوهم الی اعطاء الجزیة عن ید و هم صاغرون فان أعطوا الجزیة فاقبل منهم و کف عنهم وان أبوا فاستعن بالله عزوجل علیهم و جاهدهم فی الله حق جهاده. الحدیث. (وسائل ‏43/11، ابواب جهاد عدو، باب 15، حدیث 3) .

5 - در مستدرک، از دعائم الاسلام، از امیرالمؤمنین (ع) آمده است که آن حضرت فرمود: "از عربها جزیه پذیرفته نمی شود و اگر اسلام را نپذیرند با آنان پیکار می‎شود."تهذیب الاحکام ‏138/6، کتاب الجهاد، باب ماینبغی لوالی الامام...حدیث 2. بلی، استدلال به این روایت متوقف بر این است که ما عموم مفهوم غیر عرب بودن را شامل غیر اهل کتاب نیز بدانیم ولی اتخاذ معنای عموم از مفهوم درست نیست.

6 - در مسند زید آمده است: "زید بن علی حدیثی نقل کرد برای من از پدرش از جدش از علی (ع) که فرمود از مشرکین عرب جز اسلام یا شمشیر پذیرفته نیست اما از مشرکین عجم جزیه گرفته می‎شود. و اما اهل کتاب از عرب و عجم اگر نخواستند اسلام بیاورند یا درخواست کردند که از اهل ذمه باشند، از آنان جزیه را می‎پذیریم."عن سلیمان بن بریدة عن ابیه قال کان رسول الله(ص) اذا بعث امیراعلی سریة او جیش اوصاه بتقوی الله فی خاصة نفسه و بمن معه من المسلمین خیراقال: اذا لقیت عدوک من المشرکین فادعهم الی احدی ثلاث خصال او خلال فأیتهن اجابوک الیها فاقبل منهم و کف عنهم. أدعهم الی الاسلام فان اجابوک فاقبل منهم و کف عنهم. ثم ادعهم الی التحول من دارهم الی دار المهاجرین و اعلمهم انهم أن فعلوا ذلک ان لهم ما للمهاجرین و أن علیهم ما علی المهاجرین. فان أبوا واختاروا دارهم فأعلمهم أنهم یکونون مثل أعراب المسلمین یجری علیهم حکم الله الذی کان یجری علی المؤمنین ولایکون لهم فی الفئ و الغنیمة نصیب الاان یجاهدوا مع المسلمین. فان هم أبوا فادعهم الی اعطا الجزیة فان اجابوک فاقبل منهم و کف عنهم فان أبوا فاستعن بالله و قاتلهم. الحدیث. (سنن البیهقی ‏184/9 کتاب الجزیة، باب من یؤخذ منه الجزیة من اهل الکتاب) .