آیت‌الله منتظری

به شما ارجاع داده می‎شد؛ بنابراین قضیه ذکر شده در حدیث قضیه شخصی خارجی است و در آن دلالتی بر نصب علما به حکومت و ولایت و اشتراط علم و فقاهت در رهبری نیست. و شاهد بر این مدعی که مراد از "علماء بالله" همان ائمه (ع) هستند، گفتار خود امام (ع) است که می‎فرماید: "شما حق ائمه را سبک شمردید." و در آخر حدیث می‎فرماید: "خدا بر آنچه ما برای آن به نزاع برخاسته ایم حاکم است." تا آنجا که می‎فرماید: "پس شما اگر ما را یاری ندهید و با ما به انصاف برخورد نکنید ستمگران علیه شما قوت خواهند گرفت."

اما در پاسخ به این اشکال و استدلال باید گفت: این نهایت چیزی است که در جهت تطبیق این روایت بر خصوص ائمه معصومین (ع) می‎توان گفت، اما آشکار است که این معنی مخالف ظاهر روایت است، و ظاهرا همان گونه که گفته شد مراد از روایت مطلق "علماء بالله" است و مراد امام (ع) این است که اگر شما به واجبات و وظایف خویش عمل می‎کردید از "علماء بالله و امناء بر حلال و حرام خدا" محسوب می‎شدید و امور به دست شما جریان می‎یافت و امور الهی بر شما وارد و از شما صادر می‎گشت و امور جامعه به شما بازگشت می‎نمود، اما شما وظایف خود را عمل نکردید، در نتیجه منزلت شما از شما گرفته شد و ستمگران به مقام و منزلت شما به ناروا سلطه یافتند. علاوه بر همه اینها اگر بر فرض ما تسلیم این معنی بشویم که منظور از علما ائمه معصومین (ع) است این معنی را قبول نداریم که این روایت در مقام بیان یک قضیه خارجی شخصی است؛ زیرا آنچه از روایت اجمالا استفاده می‎گردد یک مطلب کلی است و آن اینکه جریان امور سیاسی جامعه واجب است به دست "علماء بالله و افراد امین بر حلال و حرام خدا" باشد، منتهی الامر ائمه دوازده گانه (ع) مصادیق بارز این عنوان کلی هستند نه اینکه منحصر به آنان باشد؛ و این نکته ای است شایان توجه.

بر اساس آنچه که ما اختیار کردیم امام (ع) در این روایت یا درصدد جعل و نصب ولایت برای علما از سوی خداوند تبارک و تعالی یا از سوی خود است، نظیر آنچه ما معتقدیم که از سوی پیامبراکرم (ص) در جریان غدیر خم برای امیرالمؤمنین (ع) جعل و مشخص گردید، یا اینکه می‎خواسته است بفرماید: حاکمهای مسلمانان لازم است از "علماء بالله و امناء بر حلال و حرام الهی" باشند که در این صورت بر مسلمانان و بر علما واجب است درپی تحقق این شرط باشند تا امور حکومت الهی به آنان ارائه و از آنان به دیگران دستور اجرا صادر گردد - و تحقق این شرط بدین گونه است که علما با یکدیگر متحد شده و به کتاب و سنت متمسک شوند و مردم را به امور خیر و معروف [که همان مبارزه با ظلم و طاغوت است ] فرا بخوانند و