صفحه ۷۴

در این روایت اشاره بدین معناست که قیام امام حسین (ع) در مقابل حکومت یزید برای اجرای فرایض اسلام و از باب امر به معروف و نهی از منکر بوده است.

ب: توضیح برخی از جملات روایت

جمله "شما حق ائمه را سبک شمردید" که در روایت آمده شاید مراد از آن این باشد که در آن زمان رهبری و امامت جامعه متعین در امیرالمؤمنین (ع) و پس از وی در فرزندانش امام حسن و امام حسین (ع) بوده و بر علمای آن زمان لازم و واجب بوده که از آنان پیروی کنند و با قبول مسؤولیت از طرف آنان زمینه تسلط ستمگران را از بین ببرند اما آنان با ترک این اطاعت حق ائمه را سبک شمرده اند. احتمال ضعیف دیگری نیز داده می‎شود که مراد از ائمه (پیشوایان) همان علما باشند که با سبک شمردن خود زمینه حکومت و امامت را به دست ستمگران داده اند. همچنین محتمل است در نگارش، کلمه "ائمه" به جای "امت" نگارش شده باشد؛ یعنی شما حق امت را سبک شمرده و ضایع کردید، و مؤید این احتمال است جمله بعدی که می‎فرماید: "و اما شما حق ضعیفان را پایمال کردید."

در متن روایت جمله "شما از جایگاه خویش سقوط کردید" (غلبتم علیه - با صیغه مجهول) صحیح تر به نظر می‎رسد، به قرینه جمله بعدی که می‎فرماید: "این مقام و منزلت از شما سلب گردیده"؛ و اما اینکه فرموده: "مجاری امور به دست علماست" کلمه "مجاری" جمع "مجری" است که یا مصدر میمی است یا اسم مکان (یعنی جریان یافتن امور، یا جایگاه جریان امور به دست علماست) و این بدان جهت است که جریانهای مختلف امور در نهایت باید به علما منتهی شود (و این معنی با مصدر میمی و یا اسم مکان بودن مجری هر دو سازگار است).

و اینکه "علم" را به "الله" اضافه نموده و فرمود: "العلماء بالله" بدان جهت است که اگر علم به خداوند تبارک و تعالی واقعا تحقق یابد علم و عمل به تکالیف الهی به طور قهری در پی آن خواهد آمد. و شاهد بر همین برداشت است آیه شریفه "انما یخشی الله من عباده العلماءفاطر (35)28/. از میان بندگان تنها علما از خداوند می‎ترسند"؛ زیرا ظاهر علم به خداوند علمی است که از آگاهی به آیات خداوند به دست آمده است.

از سیاق آیه نیز همین برداشت می‎شود؛ زیرا در این آیه، آیات و نشانه های خدا در نظام تکوین جهان شمرده شده و علم به نظام تکوین و آیات خدا از آن جهت که

ناوبری کتاب