صفحه ۳۸۵

موضوع اول: عدم جواز اطاعت از حاکم ستمگر فاسق، در فسق و ستمگری

اطاعت از حاکم فاسق ستمگر در آن مواردی که با ستم و یا معصیت خداوند فرمان براند، نه تنها واجب نیست بلکه جایز نیز نمی باشد. و ظاهرا اشکالی در این مسأله وجود ندارد، برای روشن ترشدن مسأله کافی است به آیات و روایات ذیل توجه نمود:

1- خداوند تبارک و تعالی می‎فرماید:

"و من یشاقق الرسول من بعد ما تبین له الهدی و یتبع غیر سبیل المؤمنین نوله ما تولی و نصله جهنم و سأت مصیرانساء (4)115/.

و هر کسی پس از روشن شدن راه حق بر او، با رسول خدا به مخالفت برخیزد و راهی غیر طریق اهل ایمان پیش گیرد، وی را به همان راهی که برگزیده وامی گذاریم و او را به جهنم درافکنیم، و چه بدمنزلگاهی است."

البته در استناد به این آیه برای این موضوع محل تأمل است.ممکن است گفته شود: مضمون این آیه درباره پیامبراکرم و یا وجوب اطاعت از فرمانروای عادل است و به عدم جواز اطاعت از حاکم فاسق دلالت ندارد، و شاید وجه تأمل حضرت استاد به همین جهت باشد. (مقرر).

2- و نیز می‎فرماید:

"و لا تطیعوا امر المسرفین الذین یفسدون فی الارض و لایصلحون شعراء (26)151/ و 152. امر فرمانروایان اسرافگر را پیروی نکنید، آنان که در زمین فساد می‎کنند و به اصلاح نمی پردازند."

3- و از زبان پوزش خواهانه اهل آتش می‎فرماید:

"وقالوا ربنا انا اطعنا سادتنا و کبراءنا فاضلونا السبیلااحزاب (33)67/. و گویند: بار خدایا ما اطاعت امر بزرگان و پیشوایان خود را نمودیم که ما را به راه ضلالت کشیدند."

و آیات دیگری نظیر این آیات که پیش از این در بخش چهارم کتاب یادآور شدیم.

4- و در نهج البلاغه آمده است:

"در معصیت خالق، اطاعتی برای مخلوق نیست."لا طاعة لمخلوق فی معصیة الخالق. (نهج البلاغه، فیض 1167/، لح 500/، حکمت 165).

5- از کتاب من لایحضره الفقیه روایت شده که پیامبرخدا(ص) فرمود:

ناوبری کتاب