صفحه ۳۵۲

وی فرمود: "همانا مردم پیرو مهاجرین و انصار هستند و آنان در شهرها گواه مسلمانان در ولایت و دینشان هستند، و آنان به حکومت من رضایت داده و با من بیعت کردند، و من حلال نمی شمارم که شخصی همچون معاویه را رها کنم تا او بر مردم حکومت کند و بر گرده آنان سوار شود و وحدت آنها را درهم بشکند." در این هنگام قاریان قرآن به نزد معاویه رفته و مطالب آن حضرت را برای وی بازگو کردند، آنگاه معاویه گفت:

"اینگونه که می‎گوید نیست، پس این مهاجرین و انصاری که در این امر شرکت نکرده و او را به خلافت برنگزیده اند چه می‎گویند؟ قاریان به نزد علی (ع) مراجعت کرده و مطالب معاویه را گفتند.

حضرت علی (ع) فرمود: "وای به حال شما این مقام برای بدریون از صحابه است، و در روی کره زمین هیچ کس که در جنگ بدر شرکت داشته وجود ندارد مگر اینکه با من بیعت کرده و همراه من است، یا اینکه برای بیعت با من از جای به پاخاسته و به بیعت من راضی است.""انما الناس تبع المهاجرین و الانصار و هم شهود المسلمین فی البلاد علی ولایتهم و امر دینهم. فرضوا بی و بایعونی و لست استحل ان ادع ضرب معاویة یحکم علی الامة ویرکبهم ویشق عصاهم"... و یحکم هذا للبدریین دون الصحابة، لیس فی الارض بدری الاقد بایعنی و هو معی اوقد قام و رضی." (وقعة صفین 189/ و شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید ‏17/4).

اینکه در متن عربی کلام آن حضرت آمده: "ضرب معاویة" یعنی فردی همچون معاویه، و محتمل است به معنی حرکت برای جنگ با معاویه باشد، و ممکن است "حزب معاویة" بوده که در نگارش به اشتباه "ضرب معاویة" نوشته شده است. و ظاهر کلام آن حضرت این است که حق بیعت و رأی دادن از برای همه مسلمانان نیست، بلکه برای دسته خاصی از آنان است؛ و شاید محصورکردن آن به افرادی که در جنگ بدر شرکت داشته اند به خاطر بقای آنان بر عدالت و به خاطر توجه آنان به مسائل و دفاعشان از حق بوده، یا بدان جهت که آنان از پیشگامان و پیشتازان صحابه بوده و درمقایسه با دیگران از موازین و اهداف اسلام و هدفهای پیامبراکرم (ص) بیشتر واقف و آگاه بوده اند.

4- در تاریخ الخلفاء سیوطی در مورد مسائلی که پس از قتل عثمان به وقوع پیوست و خبر آن به امیرالمؤمنین (ع) رسید می‎گوید:

"مردم به طرف آن حضرت هجوم آورده، می‎گفتند: ما با تو بیعت می‎کنیم، دستت را

ناوبری کتاب