آیت‌الله منتظری

ماوردی و ابویعلی می‎گفتند تفصیل قائل شویم.

گاهی اوضاع بحرانی و در هم ریخته و جو سیاسی مسموم است که نیاز به نیرو و حسن مدیریت بیشتر است، و گاهی جریان به عکس است، یعنی شرایط و اوضاع عادی و جو سالم است و نیاز به قانونگذاری و تشریع و اطلاع به موازین اسلامی و ادله آن و رفع اشتباهات و بدعتهایی که آشکار شده بسیار زیاد است، که در این شرایط فقاهت و اطلاع عمیق به مقررات و موازین اسلام مورد لزوم است؛ و این مطلبی است در خور توجه.

مسأله ششم: ارتباط انتخابات با رشد فرهنگی مردم

گاهی ممکن است این معنی مورد اعتراض قرار گیرد که اگر شورا و اختیار مردم در انتخاب حاکم شرعا ملاک عمل می‎بود، آیا لازم نبود شارع مقدس نسبت به این امر مهم مردم را آگاه می‎کرد و رشد فرهنگی آنان را بالا می‎برد و به تفصیل حدود و شرایط و کیفیت انتخابات و سایر مسائل آن را برای مردم بازگو می‎کرد؟

این اعتراض را می‎توان این گونه پاسخ داد که اگر شارع مقدس، اصل مشورت و انتخابات را به حسب کیفیت و ویژگیهای انتخاب کنندگان - از لحاظ کمیت و کیفیت و مسائل دیگری از این قبیل - مشخص نفرموده و در قالب معینی قرار ندارد یکی از امتیازات شریعت سهل و آسان مقدس اسلام و از مزایای بارز آن است؛ زیرا شارع مقدس در نظر داشته که این دین تا روز قیامت برقرار باشد و در هر عصر و زمان و در کشورهای مختلف و شرایط اجتماعی متفاوت، متناسب با امکانات جامعه، چگونگی آن مشخص شود. پس حال چگونگی تعیین والی نظیر حال سایر نیازمندیهای بقاو زندگی بشر از قبیل غذا و لباس و درمان و مسکن و وسایل سفر و نور و سایر لوازم زندگی است که اندازه مشخص و شکل معینی برای آن نمی توان در نظر گرفت.

شما ملاحظه می‎فرمایید که انتخاب رهبر برای جامعه و شیوه رأی گیری که امروزه در جهان رایج است در آن زمانها میسر نبوده و هر روز امکانات و شیوه های جدیدی برای آن به وجود می‎آید؛ و به طور قطع امت اسلامی در آخرالزمان که تجربه های همه امتهای گذشته را به دست می‎آورند و از سایر امتها به حسب تفکر و تعقل ممتاز می‎گردند، به شیوه های جدیدی دست می‎یابند که از اکنون قابل تصور نیست. پس می‎توان اصولی را برای آن مشخص نمود اما تعیین خصوصیات را به خود آنان واگذار کرد. و اصولا طبیعت شریعت جاودان و همیشگی همواره این را می‎طلبد که ضوابط و اصول هر چیز را بیان کند اما شکل و قالب و خصوصیات آن را به افراد متشرع مطلع به نیازمندیها و امکانات و شرایط زمان بسپارد.