صفحه ۳۰۷

تکیه کند نه به نصرت مردم.

باز ممکن است "ید= دست خدا" کنایه از قوه و قدرت باشد و آیه شریفه بخواهد بفرماید: قوت خدا فراتر از قوت آنان است و اوست که با نیروی خویش آنان را یاری می‎بخشد.

از این آیه استفاده می‎گردد که بیعت گرچه به خودی خود دارای اهمیت است ولکن در طبع آن، هم احتمال وفا و هم احتمال پیمان شکنی وجود دارد؛ از این رو به کسانی که بر بیعت وفادار می‎مانند اجر عظیم بشارت داده شده، و به طور ضمنی بیعت کسانی را که پیمان خود با پیامبر(ص) را شکسته و به حالت قبل از بیعت باز می‎گردند بی ارزش اعلام نموده است.

3- و در مسند احمد حنبل آمده است:

"به سلمة بن اکوع گفتم در روز حدیبیه: شما بر چه چیز با پیامبرخدا(ص) بیعت کردید؟ گفت: بیعت کردیم بر پایداری تا شهادت."قلت لسلمة بن الاکوع علی ای شئ بایعتم رسول الله (ص) یوم الحدیبیة ؟ قال: بایعناه علی الموت. (مسند احمد ‏51/4، نظیر آن در الدرالمنثور ‏74/6 نیز وارد شده است).

4- و باز در همان کتاب از جابر روایت شده که گفت:

"در روز حدیبیه با پیامبرخدا(ص) بیعت کردیم که از صحنه جهاد نگریزیم."بایعنا نبی الله یوم الحدیبیة علی ان لانفر. (مسند احمد ‏292/3).

5- و در مجمع البیان از عبدالله بن معقل روایت شده که گفت:

"آنان با پیامبر بر شهادت بیعت نکردند، بلکه بیعت کردند که از معرکه نگریزند."لم یبایعهم علی الموت و انما بایعهم علی ان لایفروا. (مجمع البیان ‏117/5، جزء نهم).

6- و خداوند تبارک و تعالی می‎فرماید:

"یا ایها النبی اذا جأک المؤمنات یبایعنک علی ان لایشرکن بالله شیئا و لایسرقن و لایزنین و لایقتلن اولادهن و لایأتین ببهتان یفترینه بین ایدیهن و ارجلهن و لایعصینک فی معروف فبایعهن و استغفر لهن الله ان الله غفور رحیم."ممتحنه (60)12/.

"ای پیامبر، چون زنان مؤمن نزد تو آیند که با تو بیعت کنند بر اینکه هرگز به خدا شرک نورزند، و سرقت نکنند، و زناکاری نکنند، و اولاد خود را به قتل نرسانند، و بر

ناوبری کتاب